Erich Wichman
Profiel
Achternaam: Wichman
Roepnaam: Erich
Geboren: 11-08-1890
Te: Utrecht
Overleden: 01-01-1929
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Zijn echte naam was
Erich Wichmann (met dubbel-n dus).
Hij schrapte die tweede 'n' rond 1910.
Voor tweedehands boeken | Ook van Erich Wichman |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- De kattenmoord (bibliofiel, 125 ex.) (1983)
- De propheet (bibliofiel, 60 ex.) (1986)
- Quatrijnen (bibliofiel, 30 ex.) (1986)
- Knickebeintjes (bibliofiel, 30 ex.) (1986)
- Vloekzang (bibliofiel, 133 ex.) (1989)
Brieven
- Geest, koolzuur en zijk. Briefwisseling van Erich Wichman (verzameld en toegelicht door F.J. Haffmans) (1999)
Essays/brochures/satires oa.
- Nieuwe richtingen in de schilderkunst: cubisme, expressionisme, futurisme, etc. (1914)
- De tang en het varken: een nieuw palimpsest van de Utrechtsche Renaissance, De heuvel van licht, Geschreven stadsgezicht, "Das letzte freie Waldlied der (Neo-)Romantik", of Het vizioen in Abdera (1917)
- "Delict-Matteotti": "fascistische crisis" en wij (1924)
- Het fascisme in Nederland (met H. Eikeboom) (1925)
- Het witte gevaar. Over melk, melkgebruik, melkmisbruik en melkzucht, een ketterij tegen "de goden dezer eeuw" (1928)
- Lenin stinkt en andere satirische geschriften (gekozen door Wim Zaal) (1971)
Vertalingen/bewerkingen
Vertaald- Stijl onder vuur: de heer Theo van Doesburg en zijn stijl (vertaald uit het Duits en ingeleid door Arjaan van Nimwegen) (1987)
Erich Wichman schreef een inleiding voor
- Gerard Sluyter, De moderne grafiek in Nederland en Vlaanderen (1928)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Erich Wichman publiceerde in het studentenblad 'Vox Studiosum'.
- Erich Wichman werkte mee aan het fascistische 'De Bezem'.
Over Erich Wichman
- 'Catalogus van werken door Erich Wichman 'met een inleiding van W. Vogelsang (1920)
- 'Erich Wichman tot 1920: Afbeeldingen en Geschriften', met een inleiding van W. Vogelsang (600 ex.) (1920)
- C.A. Schilp, 'Erich Wichman' in 'Maatstaf' (oktober/november 1956)
- A.C. Bakels (inleiding), 'Erich Wichman' (catalogus) (1959)
- 'Aristo' gaf in november/december 1961 een Erich Wichman-nummer uit.
- Frans van Burkom, Hans Mulder, 'Erich Wichman 1890-1929: tussen idealisme en rancune' (catalogus) (1983)
- 1 gedicht: 'Erich Wichman' van Jan Engelman in 'Twee gedichten uit het blijmoedig maandblad Rynbende' (bibliofiel, 40 ex.) (2018)
- Frans van Burkom, Erich Wichman: ironische kunst , tragisch leven' (2019)
- Arnold Heumakers, 'Langs de afgrond: het nut van foute denkers' (2020)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Het personage Weckmann in 'Griffioen' van François Pauwels uit 1946 is gebaseerd op Erich Wichman.
- 'Het witte gevaar' werd in 1979 fotomechanisch herdrukt, met een nawoord van Atte Jongstra.
- In 1983 was er een overzichtstentoonstelling van zijn werk in het Centraal Museum in Urecht.
- De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Erich Wichman stond op plaats 46.
- In Herensocieteit 'de Vereeniging' werd op 1 januari 2008 een eerbetoon aan Wichman gebracht (Schelden en schoppen, verheven tot kunst: dat was het specialisme van schrijver-kunstenaar Erich Wichman. De man die ongezouten van leer trok tegen alles wat hem niet beviel en dat was veel! overleed tachtig jaar geleden, op Nieuwjaarsdag 1929. Op 1 januari 2008 zal dan ook een kleurrijk, spetterend en ongeremd eerbetoon worden gebracht aan deze kwetsende querulant.)
Opmerkingen
- Erich Wichman werd geboren op de Nachtegaalstraat in Utrecht.
- De ouders van Erich Wichman waren beide van Duitse afkomst. Erich was hun tweede kind. Zijn vader was hoogleraar aan de universiteit, zijn moeder was schrijfster.
- Erich Wichman was (al) als kind lastig. Hij werd in Utrecht en in Hilversum van school gestuurd. Van 1903 tot 1907 zat hij op een kostschool in Duitsland.
- Erich Wichman studeerde (kort) chemie, wiskunde en kunstgeschiedenis.
- Erich Wichman was beeldend kunstenaar (schilder, beedlhouwer, graficus ,edelsmid) en schrijver/publicist.
- Erich Wichman was in Nederland een van de eerste non-figuratieve schilders.
- In 1914 verhuisde hij naar Amsterdam.
- Met Theo van Doesburg richtte Wichman in 1916 de kunstenaarsvereniging 'De Anderen' op, een voorloper van 'De Stijl'.
- In 1916 trouwde hij met Leni Kampfraath. Ze leefden met hun kinderen in armoede.
- In 1921 nam hij deel aan een actie tegen de stemdwang.
- Erich Wichman was mede-oprichter van de 'Rapaille Partij' die de zwerver 'Had-je-me-maar' kandidaat stelde voor de Amsterdamse gemeenteraad. De partij kreeg twee zetels in de gemeenteraad, met als doelstellingen o.a. een maximale borrelprijs van vijf cent en vrij vissen in het Vondelpark.
- In 1922 ging hij via Parijs, Wenen en Berlijn naar Italië. Hier werkte hij een jaar als vertaler bij het Nederlands Consulaat in Milaan.
- Erich Wichman had fascistische sympathiën. Hij was een bewonderaar van Mussolini.
- Erich Wichman begon in de jaren twintig met Joris Ivens aan een fascistische film.
- In 1925 ging hij naar Parijs, Hij werkte hier mee aan het Nederlands paviljoen van de Wereldtentoonstelling. Na deze tentoonstelling leefde hij als clochard in Parijs. In 1926 haalden vrienden hem - totaal verzwakt en uitgeput - terug naar Nederland. Hij werd enige tijd verpleegd in het Wilhelminagasthuis.
- Uit 'Geest, koolzuur en zijk. Briefwisseling van Erich Wichman' blijkt dat Wichman correspondeerde met bijv. A. Roland Holst, H. Marsman, J. Toorop en Theo van Doesburg.
- Hij woonde in een bovenwoning aan de Amsterdamse Zocherstraat 47.
- In november 1928 zou Wichman een lezing over fascisme houden voor het Utrechts Studenten Corps. De lezing ging niet door, de studenten waren in Breukelen om een dreigende dijkdoorbraak te helpen voorkomen. Ook Wichman ging naar Breukelen en hielp sjouwen met zandzakken. Hij liep hier een longontsteking op, waar hij op 1 januari 1929 (één uur na de jaarwisseling) in de armen van zijn moeder aan overleed.
- Erich Wichman werd op 04-01-1929 begraven op Begraafplaats Zorgvlied aan de Amsteldijk. Zijn begrafenis werd een fascistische manifestatie.
- Op zijn graf (N-III-1007) ligt geen steen, er staan wel enkele (stekelige) struiken op.
- Het Stedelijk Museum in Amsterdam hield op 09-03-1929 eem verkooptentoonstelling van werk van Wichman en 89 bevriende kunstenaars. De totale opbrengst was 4.528,26. Deze was bestemd voor de 'nagelaten betrekkingen' van Wichman.
Op begraafplaats Zorgvlied ligt, direct achter het hek, sinds 2003 een monument voor de hier begraven schrijvers. Het monument bestaat uit een 'gebroken kolom' (een veel gebruikt symbool voor het afgebroken leven) en een 'geblokte vloer' waarin op kleine witte, vierkante tegeltjes de namen van de op Zorgvlied begraven schrijvers staan. Aan de open plekken in de vloer te zien, ontbreken er nog schrijvers, of men houdt nu al rekening met toekomstige begrafenissen.
|
Anderen over Erich Wichman
- Erich Wichman was dichter, pamflettist, kunstenaar, bohémien, avant-gardist, anarchist en fascist. Maar bovenal was hij een onvermoeibare relschopper, wiens lichaam 'liep' op alcohol en rancune. (Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot?, blz. 260)
- Wichman was een zeer veelzijdige en kleurrijke figuur met bohémienallures, een nonconformist en een fel polemisch publicist, die als 'principieel alcoholist' o.m. de satire Het witte gevaar. Over melk, melkgebruik, melkmisbruik en melkzucht (1927) schreef (Encarta '98)
- Een vuile fascist natuurlijk, Wichman, zelfs zo ongeveer de eerste die in Nederland opgetreden is. Gelukkig gaf hij al in 1929 de geest. In Rusland had hij nooit een voet gezet. (W.F. Hermans, Boze brieven van Bijkaart, blz. 42)
- Wichman hield ervan de aandacht te trekken door op een paard door de Utrechtse binnenstad te rijden en men vertelde zelfs, dat hij er geen been in zag met paard en al een woning binnen te gaan, waarvan de deur toevallig open stond en waar een relatie van hem op kamers woonde. (Rob Delvigne, geciteerd door Jeroen Brouwers in 'Zachtjes knetteren de letteren', blz. 172)
- Schrijver, beeldend kunstenaar en activist. Geboren en getogen in Utrecht, doch al in de eerste klas verwijderd van het Stedelijk Gymnasium vanwege het betreden van de klas met een geladen pistool. Enthousiast corpslid en dandy. In De tang en het varken tekende hij zijn portret van de Domstad, in een mengeling van proza en poëzie. Bevriend met Marsman. Stapte van het anarchisme over op het Italiaanse fascisme. Ging jong genoeg dood om niet al te fout te eindigen. (Omschrijving Wichman in Utrechts Literaire Canon)
- Het is met Erich Wichman niet goed afgelopen. Op de radio werd gemeld dat er een dijkdoorbraak dreigde bij Breukelen. Hij haastte zich naar de plaats des onheils, en ging er aan het werk. Hij stierf binnen het uur aan een longontsteking die hij daarbij opdeed, in de nacht van oud- en nieuwjaar in 1929. Eigenlijk was Wichman niet helemaal goed bij het hoofd. Artistiek hoog en veelzijdig begaafd, bohémien, politiek dwaallicht. 'Abnormaal' heette dat in de stad, en zo heet het nog steeds. (Ton H.M. van Schaij, Zoenen in het Hanengeschrei, blz. 121)
Mijn favoriete citaat
De profundis
Tot tranen toe ben ik bekommerd
nu kan ik nooit meer naar de lommerd,
omdat mijn hele inventaris
al daar is
(Erich Wichman, Het geld dat spant de kroon,
bijeengebracht door Gerrit Komrij, blz. 68)
Bronnen o.a.
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Hun laatste rustplaats (1985)
- Encarta '98 (1997)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- AD (05-01-2012)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (januari 2024)