Karel Wasch
Profiel
Achternaam: Wasch
Roepnaam: Karel
Voornamen: Karel Johannes Hendrik
Geboren: 23-01-1886
Te: Middelburg
Overleden: 07-02-1967
Te: Leerdam
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Karel Wasch niet onder pseudoniek gepubliceerd.
Dan héérscht der Stilte witte slaap
Licht en niet licht: een blanke nacht,
Die al den morgenstraal zich raap'
En in 't mysterie klaart uw Pracht....
(Karel Wasch, Unna (fragm.), De Beweging, 1916)
Voor tweedehands boeken | Ook van Karel Wasch |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- Gedichten (1929)
Proza
- De salon-Salomé (2 delen) (1919)
- Judith van Esten's donkere jaren (1920)
- Arnold Fronde's eerste liefde (1921)
- De vrouw met de grijze oogen (1922)
- Eva-Maria (1923)
- De loutere bloem (1927)
- De moord op maandagmorgen (1934)
- Visschers der menschen (1935)
Voor kinderen
- Tom, Elsje en het glas (1954)
Toneel
- Omdwalingen in het land der liefde: uit de boeken der viereenheid: het vierde: de openbaringen over den vrede door het Kind: ontvangen van den Vader en bijeengezameld (met Albert Plasschaert) (1915)
- Het tweede woord: tooneelspel in drie tafreelen (1919)
- Dialogen (1920)
Overige non-fictie
- Glas en kristal (1924)
- Opvoeders: bijdrage tot de kennis van burgerschool-leeraren: uit de gedenkschriften van Hans Heldring (1924)
- Glas (1926)
- Vijftig jaar glasindustrie: gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan der N.V. Glasfabriek 'Leerdam', voorheen Jeekel, Mijnssen & Co. te Leerdam (1928)
Vertalingen/bewerkingen
- E.T.A. Hoffmann, De gouden vaas: een sprookje uit den nieuwen tijd (1915)
- J. Krishnamurti, Het Koninkrijk des Geluks (1928)
- Maurice Maeterlinck, Het leven der ruimte: de vierde afmeting, ontwikkeling van het droomleven, 's menschen eenzaamheid, het spel van ruimte en tijd, God (1929)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Karel Wasch schreef (van1913 tot 1925) feuilletons voor 'De Amsterdammer'.
- Karel Wasch schreef (tot 1920) muziekrecensies voor 'Het Dordrechts Nieuwsblad'.
- Karel Wasch as redacteur van 'Het Getij, 'De Nieuwe Gids', 'Onze Bedrijfsgemeenschap'.
- Karel Wasch publiceerde in 'Mork's Magazijn', 'Groot Nederland', 'De Beweging', 'Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift', 'De Tijdspiegel', 'Eigen Haard', 'Opbouw', 'Leven en Werken', 'Utrechts Provinciaal', 'Stedelijk Dagblad', 'De Telegraaf', 'Algemeen Handelsblad'.
Over Karel Wasch
- 1 hoofdstuk: 'De loutere bloem door Karel Wasch' in 'De kritische reis' van P.H. Ritter (1928)
- Karel Wasch, 'Een rijk leven: over leven en werk van Karel
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Karel Wasch schreef het lemma over glas voor de Winkler Prins-encyclopedie.
- 'Afternoon Tea' (uit 'Dialogen') werd op 19-11-1963 op de AVRO-radio uitgezonden.
Waardering
- In 1961 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje Nassau.
Opmerkingen
- Karel Wasch is in Middelburg geboren, Wijk K nummer 34 (nu Gortstraat 60/62). Zijn verre voorouders waren uit Frankrijk gevluchte Hugenoten. Waarschijnlijk kwamen ze via het Land van Waas (België) en komt daar de achternaam vandaan.
- Zijn vader wilde pianist worden, maar haalde het eerste jaar van het conservatorium niet. Hij werd zetbaas in de graanhandel, trouwde jong en raakte aan de alcohol. Toen het zakelijk helemaal mis ging, verdronk hij zich in de haven van Middelburg. Zijn moeder verdiende daarna de kost met huishoudelijk werk en als gezelschapsdame bij rijke Middelburgse families.
- Karel Wasch gaat naar de lagere school aan de Lange Delft. Daarna gaat hij naar de Rijks-HBS in Middelburg.
- Na zijn examen gaat Karel - in 1905 - werken bij de handelsfirma 'Topping and Spindler'.
- Hij haalt diploma's Duitse handelscorrespondentie en Engelse handelscorrespondentie (waar hij bij later vertaalwerk veel gemak van heeft).
- In 1911 gaat hij in Dordrecht bij 'Bouvy, de Koninklijke Nederlandsche Glasfabriek' werken. Hier maakt hij kennis met diverse (glas)kunstenaars.
- Hij huurt in Dordrecht een kamer bij de familie Maaikens aan de Kalkhaven (Keizershof 6). Hij leest veel boeken uit de bibliotheek van de heer Maaikens, waar veel occulte en mystieke werken bij zijn (Catharina van Sienna, Meister Eckhart, Madame Blavatsky).
- In zijn vrije tijd bezoekt hij tentoonstellingen en concerten in Rotterdam en Amsterdam. In Amsterdam ontmoet hij Rieka Swaab. Zij trouwen in 1913. Ze gaan in Dordrecht wonen op Levensverzekeringsstraat 30.
- In 1914 woont hij een lezing bij van Albert August Plasschaert, een architect, glaskunstenaar, schilder, tekenaar, visionair. De twee ontmoeten elkaar en er groeit een hechte band tussen hen. Zo hecht, dat Karel en Rieke bij Plasschaert gaan wonen op Rozenhof 30. Op dit adres verzamelen zich veel kunstenaars, die zich er oefenen in de 'Rythmische Kunst'. Later wonen Karel en Rieka weer op zichzelf op Bleyenberglaan 29/rood.
- Plasschaert is in de roman 'De salon-Salomé' terug te vinden als De Greef.
- In 1920 gaat hij in Leerdam bij 'de Glasfabriek' werken. Hij wordt er directiesecretaris. Directeur Cochius is vrijdenker en non-conformist en ziet in hem een zielsverwant. Ze gaan in Leerdam in de Watertorenlaan wonen.
- Karel Wasch correspondeerde van 1905 tot 1919 met Albert Verwey. Hij correspondeerde ook met Willem de Mérode.
- 'Glas en Kristal' verscheen in de serie 'De toegepaste kunsten in Nederland; een reeks monografieën over hedendaagsche sier- en nijverheidskunst'.
- In 1924 wordt Karel Wach opgenomen in de 'Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde'.
- In 1925 wordt Karel Wasch lid van de 'Orde van de Ster in het Oosten' en daarmee volgeling van Krishnamurti.
- Na de verkiezingen van 1937 komt Karel Wasch voor de VDP (Vrijzinnig Democratische Partij) in de gemeenteraad van Leerdam en is hij ook enige tijd wethouder.
- Tijdens de Tweede Wereldoorlog weet hij te voorkomen dat zijn joodse vrouw een 'J' in haar paspoort krijgt. Achtenveertig van haar familieleden komen in concentratiekampen om het leven.
- Karel Wasch werkt - ook na zijn pensionering in 1951 - actief mee aan de totstandkoming van het Nationaal Glasmuseum in Leerdam, in de voormalige woning van P.M. Cuchius, Lingedijk 28. Hij wordt er conservator en geeft er reglematig rondleidingen.
- Karel Wasch helpt Bert Haanstra bij het maken van de film 'Glas'. De film krijgt in 1958 een Oscar. Wasch is in de film ook heel even te zien (in een museumzaal).
- In de jaren zestig verschijnt hij regelmatig op televisie als glasdeskundige.
- Karel Wasch kreeg in 1966 een galaandoening. Hierdoor kon hij niet naar de begrafenis van zijn zoon Johannes, die in december 1966 overleed aan een hartinfarct. Karel Wasch overleed tijdens een galoperatie op 07-02-1967.
Anderen over Karel Wasch
-
We noemden zooeven Wasch een echt kind van zijn tijd, en wel omdat het kenmerkende in zijn werk is, dat het hem terugvoert naar zich zelf, hem juist zijn eigen ik doet bepalen en dieper beseffen. En dit juist, deze drang doet hem mijns inziens staan te midden van zijn tijdgenooten. Bij Wasch ook, wat de dichter Nijhof in een van zijn belangwekkende kritieken schreef: ‘de zelfontleding zonder berouw. Maar een zelfontleding, zoo scherp en meedoogenloos dat de ziel in deze pijn een boetedoening schijnt te zoeken’.
Zoo, met deze gedachten, kan men Wasch zien als een verschijning naast van Oudshoorn, van Genderen Stort, en minderen als Joh. C.P. Alberts. (Nico Rost, Den Gulden Winckel, 1920) - Ik kan een ieder aanbevelen dit curieuze mengsel van stuiversroman en verlate Filmliga-theorie te lezen. Men krijgt zelden een boek in handen, dat zo zuiver de intellectuele kitsch representeert; de vroegere romans van Wasch, die toch ook niet geheel en al vrij waren van kitschige toegiften, worden vergeleken bij Visschers der Menschen absoluut meesterwerken. (Menno ter Braak over 'Visschers der menschen' in 'Verzameld werk, deel 5', blz. 480-481)
- Zal ik vertellen dat in zijn belangrijkste roman, Visschers de Menschen, veel hedendaagse thematiek te vinden is, veel dat voor ons eenentwintigste-eeuwers, herkenbaar is? De problematiek van de interim-manager wordt erin uiteengezet met ee nraffinement, dat getuigt van psychologisch inzicht in organisatorische processen. (Barney Agerbeek, voorwoord 'Een rijk leven', blz. 5)
Mijn favoriete citaat
Innerlijke groei, die ons de dingen des levens in hooger verband doet zien. Nu kennen wij de begéérte en 't blinde zelfvergeten als een schakel van den voortgang. Vroeger zagen wij ze als een einde. Daarom vermeden wij ze en brachten een stilstand in ons teweeg...
(Karel Wach, De hoogste eenheid, De Gids, 1916)
Links
- Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Karel Wasch
- DBNL - Karel Wasch
- Elsevier's Maandschrift - Eva Maria
- Menno ter Braak - over 'Visscher's der Menschen
Bronnen o.a.
- Moorden met woorden. Honderd jaar Nederlandstalige misdaadliteratuur (2000)
- Karel Wasch, Een rijk leven: over leven en werk van Karel Wasch (2001)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (april 2021)