Jacoba van Velde
Profiel
Achternaam: van Velde
Roepnaam: Jacoba
Voornaam: Catharina Jacoba
Geboren: 10-05-1903
Te: Den Haag
Overleden: 07-09-1985
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Jacoba van Velde was het pseudoniem van Catharina Jacoba Clerqx-Van Velde. Ze was begonnen met schrijven onder de naam Tonny Clerx.
Voor tweedehands boeken | Ook van Jacoba van Velde |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Proza
- De grote zaal (1953)
- Een blad in de wind (1961)
- Vroeger (1968)
- Verzameld werk: twee romans: De grote zaal en Een blad in de wind, en tien verhalen (1987)
Toneel
- Uitzicht op het park
Vertalingen/bewerkingen
- Samuel Beckett, Omtrent de vloedlijn
- Eric Williams, Het houten paard (1950)
- Raymond Radiguet, Van de liefde bezeten (met Frits Kuipers) (1954)
- Dorothy Sayers en Robert Eustace, Documenten in de zaak Harrison (1955)
- Raymond Radiguet, Het bal van graaf d'Orgel (met Frits Kuipers) (1956)
- Jean Genet, Onder toezicht (1961)
- Samuel Beckett, Molloy (1963)
- Samuel Beckett, Wachten op Godot / Eindspel / Krapp's laatste band / Gelukkige dagen / Spel / (1965)
- Samuel Beckett, Hé, Joe / Sintels / Woorden en muziek / Cascando / Komen en gaan / Allen die vallen / Spel zonder woorden 1 / Spel zonder woorden 2 (1967)
- Eugène Ionesco, De koning sterft / De les / De stoelen / Slachtoffers van de plicht (1968)
- Samuel Beckett, Niet ik / Toen / Stappen (1979)
- Samuel Beckett, Molly, Maone meurt (met Frits Kuipers)
- Samuel Beckett, L'Innomable (met Frits Kuipers)
- Eduardo Manet, Eenoog
- James Saunders , Een geur van bloemen
- Samuel Beckett, Wachten op Godot (1984)
- Samuel Beckett, Gelukkige dagen (1992)
- Eugène Ionesco, De koning sterft (2002)
- Samuel Beckett, Krapp's laatste band (2004)
- Samuel Beckett, Wachten op Godot en drie romans (Molloy/Wachten op Godot vertaald door Jacoba van Velde) (2006)
Vertaald:
- In Polen werd van 'De grote zaal' een hoorspel-, een toneel- en een televisiebewerking gemaakt.
- Der grosse Saal (Duitse vertaling van 'De grote zaal' door Elmar Tophoven) (1955)
- The big ward (Engelse vertaling van 'De grote zaal' door Ellen and Roy Hulbert) (1955)
- La grande salle (Franse vertaling van 'De grote zaal' door Maddy Buysse) (1956)
- Velika sala (Servische vertaling - naar de Duitse - van 'Degrote zaal' door Herman Bogomir) (1957)
- Die groot saal (Zuidafrikaanse vertaling van 'De grote zaal' door W.O. Kühne) (1958)
- Wisma manula (Indonesische vertaling van 'De grote zaal' door Aeni Isa) (1992)
- 'De grote zaal' verscheen ook in Italië, Spanje, Noorwegen, Zweden, Denemarken (door Clara Hammerich, Den store sal, 1957), Finland, Polen, Verenigde Staten en Chili.
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Jacoba van Velde debuteerde in 1947 in 'Les Lettres françaises' met het verhaal 'Évasions'.
- Het verhaal 'Le prisonnier' verscheen in april/mei 1975 in 'Les lettres nouvelles'.
- Jacoba van Velde publiceerde in 'Maatstaf', 'Het Vaderland'.
Over Jacoba van Velde
- Een biografie van Jacoba van Velde in 'Vierentwintig biografieën' door E. Breton de Nijs e.a. (1954)
- 1 bladzijde over Jacoba vab Velde in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
- 1 uittreksel: 'De grote zaal' in 'Prisma Uittrekselboek Nederlandse literatuur 1945-1980', samengesteld door Jet Matla, Rob van Riet, Johan van Ommen en Lizet Penson (1987)
- Een bijdrage over Jacoba van Velde in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door August Hans den Boef (november 1988)
- Een bijdrage van August Hans den Boef over Jacoba van Velde: 'We zitten allemaal in hetzelfde schuitje' in 'Schrijfsters in de jaren vijftig', samengesteld door Margriet Prinssen en Lucie Th. Vermij (1991)
- 'Weinig talent voor geluk. De congenialiteit tussen Samuel Beckett en Jacoba van Velde' in 'Bzzlletin 193' (themanummer Samuel Beckett) door Truusje van der Kamp (februari 1992)
- Janneke van der Veer, 'Nederland Leest Jacoba van Velde: De grote zaal' in 'Boekenpost 110' (november/december 2010)
- Een hoofdstuk over Catharina Jacoba van Velde door Onno Blom in '1001 vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis' (2013)
- 1 hoofdstuk: 'Jacoba van Velde - De grote zaal' door Nora van Laar in 'Lexicon van Literaire Werken' (juni 2019)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- In Polen werd 'De grote zaal' bewerkt tot hoorspel én werd er een tv-film van gemaakt.
- Toneelgroep Baal speelde in 1987 het stuk 'Thanatella' dat gebaseerd was op 'Een blad in de wind' en ook een beetje op 'De grote zaal'.
- 'De grote zaal' kende in 2005 een 10e druk. In 2010 wordt het boek in grote aantallen gratis uitgedeeld door de bibliotheken in het kader van de actie 'Nederland leest'.
- In 'De boekenapotheek - Lees & genees' van Ella Berthoud & Susan Elderkin uit 2013 wordt 'De grote zaal' van Jacoba van Velde genoemd bij 'De tien beste romans voor negentigers'. (De Nederlandse boeken zijn aan de vertaling toegevoegd door Maarten Dessing).
Literaire prijzen
- Jacoba van Velde kreeg een reisbeurs voor 'De grote zaal'.
Opmerkingen
- Jacoba van Velde groeide op in Den Haag in een arbeidersgezin met een oudere zuster (Cornelia) en twee oudere broers (Bram en Geer). Haar broers werden later beroemde schilders.
- Jacoba van Velde maakte haar lagere schoolopleiding niet af.
- Jacoba van Velde volgde in Parijs een dansopleiding. Ze trad op in het buitenland (Duitsland, Noorwegen, Zwitserland en Frankrijk).
- Rond haar zeventiende jaar had ze een enorme angstaanval. Ze werd nog jarenlang gekweld door de angst voor haar sterfelijkheid.
- Ze trouwde op 10-09-1924 met Salamon Polak (zijn artiestennaam was Harry Polah). Ze trokken samen naar Berlijn en traden daar op in cafés en restaurants. Ze trokken door naar Parijs, waar ze optraden als 'Pola Maslowa en Rabanow'. Het huwelijk hield niet lang stand, ze scheidden in 1931.
- Na haar huwelijk op 31-03-1937 met Arnold (Bob) Clerx (acteur, later schrijver) stopte ze met optreden.
- Ze woonde in Parijs en op Mallorca.
- Jacoba van Velde was na de Tweede Wereldoorlog enige tijd literair agente voor de (toen nog onbekende) Samuel Beckett, met wie ze ook bevriend was. Ze vertaalde veel van zijn toneelwerk. Deze vertalingen worden nog altijd door toneelgezelschappen gebruikt.
- In de Tweede Wereldoorlog woonde ze aan de Franse zuidkust en in de Aveyron.
- Na de bevrijding ging ze naar Parijs en vond daar haar twee broers terug. Haar broers kregen bekendheid als kunstschilder (representanten van de 'École de Paris').
- Ze debuteerde in het Frans met de novelle 'Evasions' in 'Les Lettres Françaises'.
- Ze scheidde en kwam terug naar Nederland.
- Jacoba van Velde debuteerde in het Nederlands in 1953 met 'De grote zaal'. In deze roman beschrijft ze de onmenselijke manier van doen in een bejaardenhuis.
- Ze werkte van 1956 tot 1971 als dramaturge Frans toneel bij toneelgroep Studio.
- Met haar derde man, Frits Kuipers, deed ze gezamenlijk vertaalwerk
- Haar derde roman 'De verliezers' heeft ze nooit voltooid.
- Jacoba van Velde woonde afwisselend in Parijs en Amsterdam.
- Aan het eind van haar leven was ze opgenomen in een verpleegtehuis in Amsterdam.
- Jacoba van Velde werd gecremeerd in Crematorium Westgaarde in Amsterdam.
Anderen over Jacoba van Velde
- Jacoba van Velde komt in geen enkele literatuurgeschiedenis voor. Dat is merkwaardig, want haar boek 'De grote zaal' kreeg bij verschijning in 1953 en ook in de jaren daarna veel aandacht: het beleefde zeven drukken met een totale oplage van 75000 exemplaren. Ook internationaal was er veel belangstellig voor, gezien de vertalingen in meer dan tien talen.Dat zij desondanks nooit vermeld staat in literairhistorische overzichten ligt misschien aan het feit dat schrijvers van maar één boek weinig kans maken op canonisering, daar is een oeuvre voor nodig. (T. van Deel, Trouw, 30-04-1987)
- Haar eigen literaire produktie mag dan bescheiden van omvang zijn, uit het onlangs verschenen Verzameld Werk kan niet anders worden geconcludeerd dan dat de schrijfster erin is geslaagd de existentieel menselijke problematiek volkomen en onverbiddelijk weer te geven. (Marielle Osté, UN, 29-05-1987)
- De sfeer van zinloosheid en eenzaamheid uit het werk van Van Velde sluit sterk aan bij het existentialisme dat zij in Parijs had leren kennen. Vandaar dat zijzelf de geschiedenis in haar ormandebuut niet als een specifieke sociale aanklacht beschouwt: 'dat tehuis is alleen de situering. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje,' merkte ze later in een interview op. (August Hans den Boef, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, november 1988)
- Ik weet niet of de geringe waardering voor Een blad in de wind ervoor gezorgd heeft dat Jacoba van Velde na 1961 zo weinig heeft geschreven. Het heeft vermoedelijk eerder met haar persoonlijkheid te maken: de rol van de schrijver, die aan de weg timmert, lag haar niet. In haar werk als vertaalster en dramaturge zal zij genoeg voldoening hebben gevonden. Het lijkt alsof de opmerking die zij Helena in Een blad in de wind laat maken - over de angst voor succes en het kiezen voor de schaduw - ook op haarzelf van toepassing is. Ondanks het eclatante succes van De grote zaal bleef Jacoba van Velde een figuur op de achtergrond. (August Hans den Boef, Schrijfsters in de jaren vijftig, blz. 193)
- Wie zich verdiept in het leven van Jacoba van Velde komt tot de conclusie dat zij een intelligente vrouw was, volledig autodidact, een vrouw ook die op haar omgeving een innemende indruk maakte; zij schijnt ook vrolijk geweest te zijn, lichamelijk zeer sterk, maar geestelijk soms labiel, onzeker, lijdend onder haar komaf en gebrek aan opleiding, waar ze liefst niet over sprak. Ze was dol op toneel en heeft, in haar onbevangenheid, al vroeg gevoel en oog gehad voor de betekenis van Samuel Beckett voor het Europees toneel. (P.E. van der Heijden-Rogier, Biografisch Woordenboek van Nederland)
Mijn favoriete citaat
Het is een mooie dag. De zon schijnt. Wat zou het heerlijk zijn als ik nu naar de boulevard kon gaan en daar een kopje koffie drinken. De zee is waarschijnlijk kalm. Als ik vroeger zenuwachtig was ging ik altijd een wandeling langs het strand maken. Naderhand, toen ik niet goed meer kon lopen, nam ik de tram en ging ik op een terrasje zitten. Urenlang kon ik dan naar de zee kijken. De golven die voortdurend aan kwamen rollen en braken op het strand, gaven me altijd een gevoel van grote rust. Alle dagelijkse zorgen vielen dan weg en het was of ik een beter mens werd. In deze kamer komt nooit de zon.
(Jacoba van Velde, De grote zaal, blz. 72/73)
Links
- Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Jacoba van Velde
- DBNL - Jacoba van Velde
- VPRO - Jacoba van Velde
- Inghist - Catharina Jacoba van Velde
- Toneelfonds - Uitzicht op het park
Bronnen o.a.
- Wie is die... Auteurs van Singel 262 (1966)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Hervormd Nederland (04-01-1986)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Prisma uittrekselboek Nederlandse literatuur1945-1980 (1987)
- Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 (november 1988)
- Schrijfsters in de jaren vijftig (1991)
- Oosthoek lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (september 2020)