H. Marsman
Profiel
Achternaam: Marsman
Roepnaam: H. (Henny)
Voornaam: Hendrik
Geboren: 30-09-1899
Te: Zeist
Overleden: 21-06-1940
Te: Het Kanaal
Pseudoniem(en): H. Marsman debuteerde
met proza in het tijdschrift 'Nederland' in 1919 onder het pseudoniem Ernst Verkerk. Hij gebruikte ook
het pseudoniem S. Waas.
Voor tweedehands boeken | Ook van H. Marsman |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- Brieven, aan die zeer vèr en zeer nabij is. Beide (10 ex. in handschrift) (1921)
- Verzen (1923)
- Penthesileia (1925)
- Paradise regained (1927)
- Witte vrouwen (1930)
- Voorpost (50 ex.) (1931)
- Porta Nigra (1934)
- Poëzie (1938)
- Verzameld werk I: Poëzie (1938)
- Tempel en kruis (1940)
- Verzamelde gedichten (1941)
- De zee (bibliofiel, 15 ex.) (1942)
- Paul Robeson zingt: (vier stemmen en de stem van Christus) (bibliofiel, 20 ex.) (1942)
- Poëzie en proza (bloemlezing door J. Greshoff) (1943)
- Dies Irae (rijmprent, 15 ex.) (1944)
- Herinnering aan Holland (rijmprent, 100 ex.) (1944)
- Tempel en Kruis en andere gedichten (1947)
- Phoenix (nieuwjaarsuitgave) (1957)
- Herinnering aan Holland (rijmprent) (1959)
- Landschap: in post-Antiqua (bibliofiel, 43 ex.) (1982)
- Dit is de ruimte waarin ik wil klinken (bibliofiel, 12 ex.) (1982)
- Heerscher (1986)
- Vier gedichten over Holland (bibliofiel, 20 ex.) (1988)
- Utrecht (bibliofiel, 75 ex.) (1989)
- Achter de vuurlijn van de horizon. Verspreid gepubliceerde gedichten (bezorgd door H.T.M. van Vliet) (1990)
- Denkend aan Holland.. (met Ed. Hoornik) (1996)
- De uittocht (bibliofiel, 50 ex.) (2000)
- Verspreide gedichten, zoals tijdens de bezettingsjaren 1940-1945 verzameld door Chris Leeflang (twee delen, bibliofiel, 175 ex.) (2002)
- Schuimende morgen (bloemlezing door Ilja Leonard Pfeijffer) (2006)
- Seinen (bibliofiel, 80 ex.) (2012)
- Ruimteschemer (bibliofiel, 39 ex.) (2015)
- Twee gedichten uit het blijmoedig maandblad Rynbende (met Jan Engelman) (bibliofiel, 40 ex.) (2018)
- Groots en meeslepend: een keuze uit de gedichten (door Jaap Goedegebuuure) (2019)
- Ik die bij de sterren sliep: verzamelde verzen 1916-1940 (bezorgd door H.T.M. van Vliet) (2020)
Proza
- De vliegende Hollander (150 ex.) (1927)
- De vijf vingers (bibliofiel, 25 ex.) (1929)
- Vera (1931)
- De dood van Angèle Degroux (1933)
- Spaansche reis (1934)
- Heden ik, morgen gij (Roman in brieven, samen met S. Vestdijk) (1936)
- Verzameld werk II: Proza (1938)
- Poëzie en proza (bloemlezing door J. Greshoff) (1943)
- Brieven over literatuur (samen met Simon Vestdijk) (1945)
- Zelfportret van J.F. en andere verhalen (1954)
- De vliegende Hollander (Facsimile uitg. van een nooit gepubliceerd hoofdsuk, gevolgd door de tekst welke voorkomt in de in 1927 bij 'De Gemeenschap' uitg. bundel 'De Vliegende Hollander') (bibliofiel, 50 ex.) (1980)
Brieven
- Een brieffragment over zijn verzameld werk (bibliofiel, 125 ex.) (1945)
- Brieven over litteratuur (met S. Vestdijk) (bibliofiel, 10 ex.) (1945)
- 14 brieven van Marsman aan Greshoff in Greshoff's 'Volière' (1956)
- 20 brieven van Marsman aan Vestdijk en 20 brieven van Vestdijk aan Marsman in 'Heden ik, morgen gij'.
- De briefwisseling tussen P.N. van Eyck en H. Marsman (verzorgd door A.P. Verburg) (1968)
- Brief van E. du Perron aan J. Greshoff en H. Marsman in 'Tirade' (november 1977)
- 'Documenten, brieven en verspreide publicaties van H. Marsman' (verzorgd door Jaap Goedegebuure) (1981)
- De bewaard gebleven brieven; J.C. Bloem & H. Marsman (bezorgd door Bart Slijper) (1993)
- 1 brief aan Marsman in 'Briefwisseling over de reorganisatie van Groot Nederland in 1935', bezorgd door Sjoerd van Faassen (1996)
- 1 brief aan Hendrik Marsman in 'Gerard Walschap Brieven 1921-1950' (1998)
- Tussen twee generaties: briefwisseling A. Roland Holst en H. Marsman (1922-1940) (bezorgd door H.T.M. van Vliet) (1999)
- 6 brieven aan H. Marsman in 'Een varend eiland. Brieven' van J. Slauerhoff (2016)
- Hendrik de Vries, 'Brieven aan H. Marsman, Roel Houwink en Arthur Lehning, 1922-1939' (bezorgd door Sjoerd van Faassen) (2016)
Hoorspel
- De dood van Angèle Degroux (TROS, 1995)
Overige non-fictie
- Georg Büchner (1925)
- De anatomische les (1926)
- De verhouding tussen leven en kunst (1926)
- aNti-schUnd (brochure, met anderen) (197)
- De lamp van Diogenes (1928)
- Kort geding (1931)
- Franz Kafka (1936)
- Herman Gorter: aanteekeningen bij zijn poëzie (1937)
- Hugo von Hofmannsthal (1938)
- Verzameld werk III: Critisch proza (1938)
- Menno ter Braak: een studie (1939)
- Gerrit Achterberg (1940)
- Verzameld werk IV: Critisch proza (1947)
- 'Documenten, brieven en verspreide publicaties van H. Marsman' (verzorgd door Jaap Goedegebuure) (1981)
- Over Archipel (bibliofiel, 20 ex.) (1984)
Vertalingen/bewerkingen
- André Gide, De immoralist (1935)
- Teixeira de Pascoaes, Paulus de dichter Gods (met A.V. Thelen) (1937)
- Teixeira de Pascoaes, Hiëronymus, de dichter der vriendschap (met A.V. Thelen) (1939)
- F. Nietzsche, Aldus sprak Zarathoestra : een boek voor allen en voor niemand (met Eduard Coenraads) (1941)
- Teixeira de Pascoaes, Verbum Obscurum (met A.V. Thelen) (1946)
Vertaald:
- H. Marsman, The Zodiac (De dierenriem uit: 'Tempel en Kruis, vertaald door Adriaan Jacob Barnouw)
- 1 verhaal: 'Teresa Immaculata' in 'Harvest of the Lowlands', vertaald door Josephine van As, verzameld door J. Greshoff (1945)
- In het Roemeens vertaalde gedichten in 'Din poezia de dragoste a lumii', vertaald door Maria Banus (1987)
- Werk van H. Marsman in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
- 'Zonder weerklank' in 'Nederlandse poëzie in het Hebreeuws' door Saul van Messel (1990)
- Herinnering aan Holland = Recuerdo de Holanda (Spaanse vertaling door Mario Damen) (bibiofiel, 100 ex.) (1992)
- In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Hendrik Marsman in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
- Herinnering aan Holland: translated (bibliofiel, 10 ex.) (2007)
- A crooked flower in cosmos' flailing mouth (Engelse vetaling door Terzij de Horde (2015)
- Hendrik Marsman, Gerrit Achterberg, Land ohne Ende: ausgewählte Gedichte: Niederländisch-Deutsch (in het Duits vertaald door Alfred Schreiber (2016)
- In het Spaans vertaald werk van H. Marsman in de Colombiaanse uitgave 'Voces de las tierras bajas: cuentos' (2016)
H. Marsman schreef een voorwoord voor
- Constant van Wessem, Celly: lessen in Charleston (1937)
- Friedrich Nietzsche, Aldus sprak Zarathoestra: een boek voor allen en voor niemand (1941)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Marsman debuteerde als dichter in 1918 in het tijdschrift 'Stroomingen'.
- H. Marsman debuteerde met proza in het tijdschrift 'Nederland' in 1919 onder het pseudoniem Ernst Verkerk.
- Marsman was (met Houwink) redacteur van 'De Vrije Bladen' (1925 en 1929-1931).
- Marsman was medewerker van 'Groot Nederland' (1903-1944).
- Marsman was medewerker van 'De Gemeenschap' (1925-1941).
- Marsman was medewerker van 'Forum' (1932-1935). In 1933 publiceerde Marsman in 'Forum' een artikel dat hij 'De dood van het vitalisme' noemde. hierin stelde hij dat het vitalisme als levensvisie gefaald had.
- Marsman schreef vanaf 1938 literaire kritieken voor de 'Nieuwe Rotterdamse Courant'.
- In 1938 publiceerde Marsman in het tijdschrift 'Ce vice impuni, la lecture' van Jacques Gans.
- Marsman publiceerde in 'De Beweging', 'i 10', 'Carte blanche', 'Criterium', 'Blijmoedig Maandblad', 'De Gids', 'De Stem' en in 'Avontuur'.
Over H. Marsman
- 2 hoofdstukken in 'De kritische reis' van P.H. Ritter (1928)
- 'Groot Nederland' bracht in 1938 een Marsman-nummer uit.
- Menno ter Braak, 'H. Marsman. Een studie' (1939)
- 'Criterium' gaf in september 1940 een herdenksnummer uit: 'In memoriam H. Marsman'
- W.L.M.E. van Leeuwen, 'Bij den dood van Marsman' (1940)
- M. Nijhoff, 'Toespraak, gehouden bij de opening van een Marsman tentoonstelling in den boekhandel Broese te Utrecht op Zaterdag 5 October 1940' (1940)
- Een hoofdstuk over Hendrik Marsman in 'Mijn broeders in Apollo: literaire herinneringen en herdenkingen' van Constant van Wessem (1941)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman. Tempel en kruis' in 'Gewikt en gewogen' van D.A.M. Binnendijk (1942)
- Max Kijzer, 'H. Marsman (1899-1940) (1944)
- Erik Martens, 'Het hooglied der creativiteit: de poëzie van Marsman' (1944)
- 'In memoriam H. Marsman. Overleden 17 juli 1940' (300 ex.) (1945)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman als apollinische persoonlijkheid' in 'De Poolsche ruiter' van S. Vestdijk (1946)
- 2 hoofdstukken: 'Marsman als prozaist' en 'Marsman als dichter' in 'Schuchter en iets luider' van A. Marja (1946)
- W.L.M.E. van Leeuwen, 'Drie vrienden. Marsman, Ter Braak, Du Perron' (1947)
- Twee hoofdstukken over H. Marsman in 'Muiterij tegen het etmaal, deel 2: poëzie en essay' van Simon Vestdijk (1947)
- Een hoofdstuk over 'Phoenix' van Hella S. Haasse en 'Phoenix' van H. Marsman in 'Vers tegen vers' van Hendrik de Vries (1949)
- Een hoofdstuk: 'Tempel noch kruis' in 'Steekproeven' van G. Stuiveling (1950)
- 2 hoofdstukken: 'H. Marsman' en 'Vorm of Vent (J. Greshoff, M. Nijhoff, D.A.M. Binnendijk, H. Marsman, Jan Engelman) in 'Verzamelde beschouwingen' van J.C. Bloem (1950)
- 1 recensie: 'Essay en essay - H. Marsman: De anatomische les' in 'Verzameld werk. Deel 1' van Menno ter Braak (1950)
- J.C. Brandt Corstius, 'De dichter Marsman en zijn kring' (1951)
- 1 hoofdstuk: 'Marsman's testament' in 'Toetssteen' van Ed. Hoornik (1951)
- W.L.M.E. van Leeuwen, 'Rondom forum: een tijdsbeeld in documenten uit het werk van J. Slauerhoff, H. Marsman, E. Du Perron, Menno ter Braak, S. Vestdijk' (1951)
- Een hoofdstuk 'H. Marsman' in 'Zeventien dichters' (1952)
- Arthur Lehning, De vriend van mijn jeugd. Herinneringen aan H. Marsman (1954)
- Een biografie van H. Marsman in 'Vierentwintig biografieën' door E. Breton de Nijs e.a. (1954)
- Arie Willem Pieter van der Ree, 'Interpretatie van Marsman, kriticus van anderen en het eigen-ik' (proefschrift) (1956)
- Een beschouwing over drie gedichten van Marsman in 'Dichterland. Inleiding tot het genieten van poëzie' van W.M.L.E. van Leeuwen (9e druk, 1956)
- 1 gedicht: 'het wachtwoord (Denkend aan H. Marsman' in 'De zandloper' (1956)
- 3 hoofdstukken over H. Marsman in 'Volière' van J. Greshoff (1956)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman - Paradise regained' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
- Wouter Paap, 'Marsman en het verpaapte China' in 'Maatstaf' (oktober/november 1956)
- Lodewijk van Deyssel, 'H. Marsman' in 'Maatstaf' (oktober/november 1956)
- Jacob Smit, 'De kosmische zelfvergroting van de dichter bij Bilderdijk, Perk en Marsman' (1957)
- 1 hoofdstuk: 'Vitalisme en teleurstelling' in 'Onderzoek en vertoog 1' van Victor E. van Vriesland (1958)
- 1 hoofdstuk, 'H. Marsman' in 'Gegist bestek deel 1: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1958)
- Arthur Lehning, 'Marsman en het expressionisme' (1959)
- René Verbeeck, 'De dichter H. Marsman' (1959)
- Gerrit Borgers e.a., 'Schrijversprentenboek 4. H. Marsman' (1960)
- Paul de Wispelaere, 'Hendrik Marsman' (1961)
- Roel Houwink, 'Persoonlijke herinneringen aan Marsman' (1961)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman en H. van Elro' in 'Verontrust Geweten' van Gerard Bruning (1961)
- 'Vijf versies van 'Vera' (ingeleid door Arthur Lehning, verzorgd door Daisy Wolthers) (1962)
- Ed. Hoornik, 'Marsmans testament' in 'Over en weer' (1962)
- Piet Calis besteedt een hoofdstuk aan H. Marsman in 'Daling van temperatuur. Twaalf Nederlandse dichters 1890-1960' (1964)
- Jan H.Cartens, ''Orpheus en het Lam': Jan Engelman en H. Marsman, 1925-1940 (1965)
- A. L. Sötemann, 'H. Marsman voor de spiegel' (1966)
- 1 hoofdstuk: 'Marsman en het expressionisme' in De draad van ariadne' van Arthur Lehning (1966)
- Anton van Duinkerken, 'Gorter, Marsman, Ter Braak' (1967)
- 4 hoofdstukken in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
- J. Kamphuis, 'H. Marsman en zijn levenslied' (1970)
- 2 hoofdstukken: 'Marman of de vrijheid' en 'Bij een Marsman-tentoonstelling' in 'Een stoet van beelden zag ik langs mij gaan: schrijversgestalten door Martinus Nijhoff' (1970)
- Jaap Goedegebuure, 'Marsman en de Kring' in 'Tirade 214' (april 1976)
- Hannemieke Postma-Nelemans, 'Marsmans 'Verzen', toetsing van een ergocentrisch interpretatiemodel' (proefschrift) (1977)
- 2 bladzijden over H. Marsman in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
- 1 essay over Marsman: 'H. Marsman en zijn levenslied' in 'Tolken van hun tijd' van J. Kamphuis (1978)
- 'Ter Braak en Marsman, of: De eenheid der tegenstellingen' in 'Menno ter Braak: een verzameling artikelen', redaktie Sjoerd van Faassen (1978)
- 3 hoofdstukken over H. Marsman in 'De verlossing van Venus' van Martien J.G. de Jong (1979)
- Jaap Goedegebuure, Marsmans maatschappelijke opvattingen' in 'Bzzlletin 72' (januari 1980)
- 2 gedichten: 'Verzet' en 'Regen' met een verklaring in 'Geloven in gedichten' van H. van der Ent (1980)
- Jan Cartens, 'Orpheus en het lam: Jan Engelman en H. Marsman 1925-1940' (1981)
- J.L. Goedegebuure, 'Op zoek naar een bezield verband. De literaire en maatschappelijke opvattingen van H. Marsman in de context van zijn tijd' (proefschrift, 2 delen) (1981)
- Romy Heylen, 'Dierenriem triptiek: vergelijkende studie van Hendrik Marsman: "De Dierenriem", vertaald door Adriaan J. Barnouw, en James Dickey: "The zodiac"' (1981)
- Robert Galderoux, 'H. Marsman, wezen en ontwikkeling van zijn dichterschap: proefschrift in drie delen' (1982)
- 1 hoofdstuk: 'De aanval van H. Marsman op Ritter' in 'Al wat in boeken steekt, dertig jaar radiowerk van dr. P.H. Ritter jr. bij de AVRO', samengesteld door Jan J. van Herpen (1982)
- Jan Zuidgeest, 'Over de poëzie van H. Marsman' (1984)
- G.A. van Klinkenberg, 'Jaren met Marsman' (bibliofiel, 115 ex.) (1986)
- 2 verhalen: 'Virginia' en 'Drijfzand' in 'Door het oog van de schrijver. Nederlandse en Vlaamse schrijvers kiezen hun favoriete verhaal', gekozen door Josepha Mendels (1986)
- 3 artikelen/hoofdstukken over H. Marsman in Cola Debrot, 'Verzameld werk 5. Over literatuur' (1987)
- J. Kamphuis, 'Nietzsche in Nederland' (1987)
- Een hoofdstuk: ''Schrijden, goed soldaat zijn'. Vrouwen in het werk van H. Marsman' door Jaap Goedegebuure in 'De canon onder vuur. Nederlandse literatuur tegendraads gelezen', redactie Ernst van Alphen en Maaike Meijer (1990)
- Dirk Limburg, 'Zwaard dat de zon doorvlijmt: Hendrik Marsman op het eiland Hiddensee' (bibliofiel, 32 ex.) (1992)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman - Verzen' door Jaap Goedegebuure in 'Lexicon van Literaire Werken' (februari 1993)
- Een hoofdstuk: 'Hyena's en jakhalzen' over Marsman en Baudelaire in 'Opmars der plagiatoren' van Hans van Straten (1993)
- Een hoofdstuk over H. Marsman in W.F. Hermans 'Malle Hugo' (1994)
- A.A.M. Stols, 'Laatste ontmoeting met H. Marsman te Rome 21-23 april 1934' (biblioiel, 15 ex.) (1995)
- Jaap Goedegebuure, 'Zee, berg, rivier. Het leven van H. Marsman' (1999)
- 1 hoofdstuk: 'Marsman en het expressionisme' in 'De toch naar Ithaka' van Arthur Lehning (1999)
- Reinder Storm en Kees Thomassen, 'Gebiologeerd door zichzelf: het literaire leven van H. Marsman & E. du Perron', catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek (1999)
- R.P.M. Rhoen, 'In de voetstappen van Hendrik Marsman (1899-1940) door het dorp Zeist, een route langs plaatsen waar Hendrik Marsman in Zeist gewoond, gewerkt, liefgehad, gewandeld, kortom geleefd heeft' (1999)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman - Tempel en kruis' door J.M.J. Sicking in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1999)
- 1 hoofdstuk: 'Het geheime element' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza I' van Adriaan Morriën (1999)
- 1 hoofdstuk: 'Nijver monnikenwerk' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
- 'De gedichten, De geschiedenis, De documenten', verz. door Chris Leeflang (2002)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman (1899-1940): 'Vitalisme is hemels heimwee'' in 'Het woord te vondeling. Een eeuw Nederlandse poëzie in zeventien portretten', van Anneke Reitsma (2002)
- Arthur Kooyman, 'Marsmans woorden: de woorden van Marsmans gedichten en hun frequentie' (2004)
- 1 hoofdstuk: 'Pelgrimage' in 'Laatst met een vrouw' van Gerrit Krol (2004)
- 1 hoofdstuk: 'Het lyrisch overwicht van de roanticus: H. Marsman' in 'De canon' van Menno ter Braak (2004)
- A.H. Huussen jr., 'Een jeugdwerk van Hendrik Marsman thuisgebracht' van Frederik van Eeden' in 'Cahiers uit het Noorden' (2005)
- 1 hoofdstuk: 'Hendrik Marsman - God god wat arcadisch!' in 'Uitgelezen Lunteren: Schrijvers over Lunteren en omgeving' van Arno van der Valk (2005)
- Ton den Boon, 'In de geest van deze zee: allusies op het werk van Hendrik Marsman' (bibliofiel, 350 ex.) (2007)
- 1 hoofdstuk: 'Gertrude' over Marsman en Lehning in Berlijn in 'De broek van Brahms' van Lo van Driel (2007)
- 'Eine Freundschaft, A.V. Thelen und H. Marsman' (bibliofiel, 50 ex.) (2008)
- Ute Schürings, 'Metaphern der Großstadt: niederländische Berlinprosa zwischen Naturalismus und Moderne' (2008)
- 1 hoofdstuk: 'Marsman' in 'Van Korreweg naar Korreweg 75 plaatsen in het leven van Gerrit Krol' van Ad Zuiderent (2010)
- Martien J.G. de Jong bespreekt twee gedichten van H. Marsman in 'Brand van Mars en vuur van Venus: Geloven in gedichten' (2010)
- Gerrit Komrij becommentarieert 2 gedichten van H. Marsman in 'Tussen hemel en aarde' (2013)
- Martien E. Brinkman, 'Hun God of de mijne?: over de God van Gerrit Achterberg, Hendrik Marsman, Martinus Nijohff & Ida Gerhardt' (2014)
- 1 hoofdstuk: 'H. Marsman - Porta nigra' door Piet Kralt in 'Lexicon van Literaire Werken' (maart 2017)
- Roel Houwink, 'Mijn metgezellen: over H. Marsman, J. Slauerhoff en Gerrit Achterberg', samengesteld door Rob Molin (2018)
- Paul O. Martin, 'Ter herinnering aan Marsman' (bibliofiel, 50 ex.) (2019)
- Kees Godefrooij, 'Denkend aan Marsman: achtenzeventig dichters reflecteren op 'Herinnering aan Holland'' (2019)
- Niels Bokhove & Arne Zuidhoek, 'De laatste levensmaanden van H. Marsman' (2021)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- '3 liederen door Paul F. Sanders' ('Amsterdam', 'Weimar' en 'Berlijn', op muziek gezet door Paul F. Sanders) (1924)
- In oktober 1940 was er in Utrecht een herdenkingstentoonstelling.
- Het verzameld werk werd in 1962 in één band uitgegeven en in 1972 nogmaals.
- James Dickey, 'The zodiac' (based on the poem, The zodiac by H. Marsman) (1976)
- Bulkboek 77 was aan H. Marsman gewijd, met als titel: 'Ik zoek bezielden' (1978).
- Charles de Blécourt uit 'De dood van Angèle Degroux' werd door Inez van Eijk en Rudi Wester beschreven in hun 'Honderd helden uit de Nederlandse literatuur'.
- Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Marsman is hier terug te vinden 'het schip van de wind ligt gereed voor de reis./ de zon en de maan zijn sneeuwwitte rozen,/ de morgen en nacht twee blauwe matrozen - / wij gaan terug naar 't Paradijs.'.
- 8 parodieën op werk van H. Marsman in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
- 1 gedicht: 'De binnenring van Holland' (een variatie op Marsmans gedicht 'Herinnering aan Holland') in 'Onherstelbaar verbeterd' van Gerrit Komrij (1997)
- Het gedicht 'Herinnering aan Holland' van H. Marsman werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek1994, gezongen door Joop Visser (gecombineerd met 'De binnenring van Holland' van Gerrit Komrij). Op de cd 'Voormary' (2007) zingt Joop Visser hetzelfde nummer samen met Jessica van Noord.
- 1 parodie op 'Herinnering aan Holland': 'Tankend in Holland' in 'Kikkerbloed' van Arjan Witte (1998)
- In de herfst van 1999 herdachtt men in Zeist de honderdste geboortedag van Marsman. In de bibliotheek was vanaf 4 november een expositie over Marsman. Op 28 oktober hiled Jaap Goedegebuure een lezing. Marokkaanse inwoners van Zeist maakten variaties op de regel: 'Denkend aan Holland zie ik brede rivieren'.
- R.P.M. Rhoen, 'In de voetsporen van Hendrik Marsman (1899-1940) door het dorp Zeist - Een route langs plaatsen waar Hendrik Marsman in Zeist gewoond, gewerkt, liefgehad, gewandeld, kortom geleefd heeft'. (1999)
- Uitgeverij Rivendell brengt een T-shirt op de markt, bedrukt met het fragment 'Denkend aan Holland' van H. Marsman.
- In Leiden is, in het kader van het project 'Muurgedichten' het gedicht 'Val' van H. Marsman te lezen op een muur aan de Zoeterwoudsesingel 42.
- Wanda Reumer draagt het gedicht 'De grijsaard en de jongeling' van Hendrik Marsman voor op haar cd-rom 'In het voorbij gaan' (2004)
- Smalts heeft op de cd 'Nevelglans' het gedicht 'De hemel is leeg' van Marsman op muziek gezet (2006)
- Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100 van grootste dode schrijvers. Ook H. Marsman was in dit 'Pantheon' opgenomen. Eind 2008 zal het museum met een permanente expositie aandacht aan deze schrijvers besteden.
- Het gedicht 'Herinnering aan Holland' staat in steen aan
de Lekdijk in Wijk bij Duurstede:
Auteur: H. Marsman
Titel: Herinnering aan Holland
Plaats: Aan de Lekdijk (nog voor de pont)
Bijzonderheden: Het gedicht hoort niet echt bij de poëzieroute, maar verbindt de route aan project 'Rivierenland Holland'.Denkend aan Holland...
zie ik brede rivieren
traag door oneindig laagland gaan,
rijen ondenkbaar ijle populieren
als hoge pluimen aan de einder staan.
En in de geweldige ruimte verzonken
de boerderijen verspreid door het land,
boomgroepen, dorpen, geknotte torens,
kerken en olmen in een groots verband.
De lucht hangt er laag
en de zon wordt er langzaam
in grijze veelkleurige dampen gesmoord,
en in alle gewesten
wordt de stem van het water
met zijn eeuwige rampen
gevreesd en gehoord. - De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. H. Marsman stond op plaats 6.
- In de tuin van Sint Bernardus in het centrum Bredevoort is onder de titel 'Beeld & Poëzie' in 2008 een literaire wandeling uitgezet. Fotografen hebben zich laten inspireren door gedichten en in de fraaie tuin hangen de foto's boven de gedichten. Van H. Marsman is er het gedicht 'Nachttrein' verbeeld.
- 1 gedicht van H. Marsman: 'De grijsaard en de jongeling' + de hedendaagse versie daarvan: 'Helder en zonder vrees' door Thomas Möhlmann in 'Nu u!' (2009)
- 1 parodie op 'Herinnering aan Holland': 'Uitzicht op Holland' in 'Stad en land' van Alexis de Roode (2008)
- Een portret (olieverf op doek) van H. Marsman door Rob Maarleveld, gemaakt in 2007, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
- Op 26 september 2021 werd op begraafplaats Bosrust in Zeist een gedenkbord voor H. Marsman othuld, bij het graf van zijn ouders.
Literaire prijzen
- Prijs van Amsterdam 1927
- C.W. van der Hoogtprijs 1936 voor 'Porta Nigra'. (Ook in 1935 had de jury deze bundel voorgedragen, maar het bestuur nam de voordracht niet over)
- 'Herinnering aan Holland' werd t.g.v. de eerste Landelijke Gedichtendag op 27 januari 2000 gekozen tot het 'meest favoriete gedicht'
H. Marsman was lid van de jury voor volgende prijzen:
- Dom-prijs voor poëzie 1928 en 1930
Werk van H. Marsman geciteerd in overlijdensberichten
Volkskrant, 18-09-1989
NRC Handelsblad, 26-07-1991
Volkskrant, 10-08-1993
Opmerkingen
- H. Marsman was de zoon van een orthodox-protestants boekhandelaar. Hij werd geboren op 2e dorpsstraat 48. In 1905 verhuisde het gezin naar 2e dorpsstraat 34. Ze woonden hier boven de boekwinkel van zijn vader.
- In 1905 lag hij vier maanden in het ziekenhuis.
- Het huis op 2e dorpsstraat 34, waar H. Marsman van 1905 tot
1921 woonde, heeft een gedenksteen in de voorgevel. De gedenksteen
is slecht te vinden. Hij zit rechts naast de voordeur, maar er
hangt een brievenbus gedeeltelijk overheen. Het bovenste gedeelte
van de gedenksteen is daardoor onleesbaar. (gefotografeerd op
25-10-2007)
2e dorpsstraat 48 2e dorpsstraat 34 gevelsteen en brievenbus wat er nog van te lezen is - H. Marsman bezocht de lagere school van de Evangelische Broedergemeente (de Herhuttersschool) in Zeist. Op dezelfde school zat Arthur Lehning. Zij raakten bevriend in de tweede klas van de Rijks-HBS in de Kruisstraat in Utrecht, waar ze beiden dagelijks met de tram heen gingen. Ze tennisten en voetbalden samen en maakten hun huiswerk en lazen samen.
- H. Marsman wilde een stuurmansopleiding volgen. Bij het toelatingsexamen in 1914 werd hij wegens gezondheidsredenen afgekeurd.
- Na de HBS reisde hij door Duitsland, Zwitserland en Frankrijk. In Duitsland maakte hij kennis met het expressionisme.
- H. Marsman deed in 1922 staatsexamen. Op dit examen werd hij voorbereid door de - ook in Zeist wonende - dichter P. Minderaa.
- Hij studeerde rechten in Utrecht en in Leiden.
- In 1918 had hij longontsteking. Hij moest langdurig rust houden.
- Van 1921 tot 1924 woonde Marsman in Noordwijk aan Zee.
- Zijn ouders waren verhuisd naar Wilhelminalaan 3 in Zeist. In 1922 woonde Marsman - overwerkt - weer enige tijd bij zijn ouders.
- In 1924 verhuisde hij naar Zeist.
- H. Marsman debuteerde in 1923 met 'Verzen'.
- In 1929 trouwde H. Marsman met Rina Louisa Barendregt.
- H. Marsman was van 1929 tot 1935 advocaat in Utrecht. Het advocatenkantoor waar hij werkte stond op Domstraat 8. Daarna (na eerst een jaar met zijn vrouw door Italie en Spanje gezworven te hebben) leefde hij uitluitend 'van de pen', als dichter, romanschrijver, essayist en criticus.
- In het begin van de dertiger jaren stond hij korte tijd sympathiek tegenover het fascisme. In 1933 (toen de Hitler aan de macht kwam) keerde hij zich hiervan af en werd er een fel bestrijder van.
- H. Marsman reisde veel in de dertiger jaren (Italië, Spanje, Noord-Afrika). Als hij in Nederland was gaf hij veel lezingen.
- Hij stond eerst onder invloed van het Duitse expressionisme. H. Marsman werd de belangrijkse Nederlandse expressionist. Hij kwam daarbij tot een Nederlandse versie daarvan, het 'vitalisme' (Maar één wet erkennen: die van het leven): 'Groots en meeslepend wil ik leven'. In 1933 nam hij hiervan vervolgens zelf afstand door het dood te verklaren.
- In 1938 ging hij in Bogève (Savoye / Zuid-Frankrijk) wonen, later in Saint-Romain.
- Marsman vluchtte in juni 1940 van Frankrijk (Bordeaux) naar Engeland (Falmouth), met de bedoeling door te reizen naar Zuid-Afrika. Hij kwam om het leven doordat het schip (De Berenice) door de Duitsers werd getorpedeerd. (In andere boeken is sprake van een ontploffing in de machinekamer !?) Zijn vrouw overleefde het, omdat ze boven in de kombuis de kok aan het helpen was.
- Thema's in zijn werk zijn de verhouding tot God, de levensangst, het doodsverlangen, de afkeer van het moderne leven en de onvervulbare liefde.
Handschrift H. Marsman
Anderen over H. Marsman
- Greet bracht er diverse dichtbundels mee van de eindles in Haren. Marsman kende ik tot dusverre niet zo uitgebreid, hij bevalt mij uitstekend bij verdere kennismaking. Een geweldige beeldspraak bij hem, zooals bij geen andere dichter aangetroffen. Dat maakt eerst de lezing en het begrijpen wat lastig. Zijn laatste werk, Tempel en Kruis spant de kroon. (H.N. Werkman in een brief aan August Henkels, 12 juni 1942)
- Verdween hij? Verdween hij niet?
de wereld zwalpt als een zee
over haar eigen gebied -
Maar wellicht is daarmee
ook terecht
niets gezegd.
(A. Roland Holst, Ook Marsman (fragm.), Tegen de wereld, blz. 32) - Hoe heb ik den driftigen Marsman leren waarderen. Hij heeft geleefd op zijn vaart, op zijn wilde uitbundigheid. Hij was dwars, hij was rechtstreeks, hij was de verpersoonlijking der rechtschapenheid. Er was iets ongerepts in dezen mens. Een zuivere vlam, die door een tragische dood werd uitgeblust. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 50)
- 'Dit zijn verzen als zweepslagen, electrische schokken, revolverschoten'. schreef Dirc Coster van de poëzie van Marsman. (H.J.M.F. Lodewick e.a., Ik probeer mijn pen, blz. 129)
- Marsman: derderangs dichter, vaak pure rhetoriek, weinig smaak. (Hans Warren, Geheim dagboek 1952-1953, blz. 162, 29-07-1953)
- Hij heeft steeds uit zijn jeugd één ding weten te bewaren: de jongensachtige, tegelijk aarzelende en overoedige, geestdrift, waarmede hij alles behandelde: de hoogste aangelegenheden des geestes en de geringste vermakelijkheden uit het dagelijks leven. Zijn onbevangenheid, zijn prachtige uitbarstingen van woede, bewondering of vrolijkheid vormden zijn onuitputtelijke bekoring. Ik heb weinig mensen ontmoet die zo volledig konden lachen, zo hun hele wezen oplossen in een laaiend plezier. Wij naderen hier de kern van Marsmans persoonlijkheid. Hij was steeds in alles wat hij deed of zei, ook het allergeringste, met hart en ziel en de uiterste mogelijkheden van zijn persoonlijkheid aanwezig. Dit geeft aan zijn poëzie die gespannenheid en die volheid; dit gaf aan zijn optreden dat meeslepende en vervoerende, aan zijn menselijke verschijning, de toverkracht welke ieder die hem naderde ondervonden heeft. (J. Greshoff, Volière, blz. 123)
- Gabriël Smit herinnerde zich het aapje dat Cornelis Vos in een kooitje hield en dat, volgens zeggen van zijn baas, feiloos de echte dichter kon herkennen. Toen Marsman aan de proef werd onderworpen keek het beestje hem doordringend aan, 'boog somber zijn kopje, vouwde triest zijn blote handjes er omheen en schudde afschuwelijk ernstig en nadrukkelijk van nee. "Je ziet het." zei Vos.' Dat het aapje nooit anders dan zo reageerde nam niet weg dat Marsman een paar dagen lang volledig uit het lood geslagen was. (Querido's letterkundige reisgids, blz. 222)
- Marsman wordt wel als de belangrijkste dichter van het interbellum gezien. Maar als hij dat al was, dan was hij dat vooral als figuur, als prototype van de hemelbestormer. Hij was een dichter als een windvaan: hij stortte zich van de ene extremiteit in de andere, wisselde voortdurend van dichterlijke identiteit. En altijd deed hij dat met 'vervoering en grootspraak'. (Annemiek Neefjes, Vrij Nederland, 30-10-1999)
Mijn favoriete citaat
De zomer en de late rozen
zijn zacht ontblaadrend uitgebloeid;
het bloedend vuur, het heete blozen
tot oud octobergoud vergloeid.
(H. Marsman, Zonnige septembermorgen (fragment),
in: De muze en de seizoenen, blz. 44)
Bronnen o.a.
- Kent uw dichters (1932)
- P.H. Dubois, hedendaagse nederlandse kunst, letterkunde (1956)
- Gedichten lezen (1959)
- Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
- Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Schrijvers van vroeger, C. Gerritsma (1995)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
- Encarta '98 (1998)
- Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2018)