Arthur Lehning
Profiel
Achternaam: Lehning
Roepnaam: Arthur
Voornaam: Paul Arthur
Geboren: 23-10-1899
Te: Utrecht
Overleden: 01-01-2000
Te: Lys-St. Georges
Pseudoniem(en): Tot 1940 publiceerde hij onder de naam Arthur Müller Lehning.
Voor tweedehands boeken | Ook van Arthur Lehning |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Proza
- Onder antiquaren (bibliofiel, 150 ex.) (1997)
Dagboeken
- Spaans dagboek 7 oktober - 5 november 1936, gevolgd door Aantekeningen over de revolutie in Spanje april 1937 (1996)
Brieven
- Menno ter Braak, Brief aan Arthur Lehning (bibliofiel, 50 ex.) (1990)
- 16 brieven aan Arthur Lehning in 'Een varend eiland. Brieven' van J. Slauerhoff (2016)
- Hendrik de Vries, 'Brieven aan H. Marsman, Roel Houwink en Arthur Lehning, 1922-1939' (bezorgd door Sjoerd van Faassen) (2016)
Historisch werk
- Die Sozialdemokratie und der Krieg: der revolutionäre Antimilitarismus in der Arbeiterbewegung (1924)
- De feiten en de betekenis van de zaak Sacco en Vanzetti (1927)
- Anarcho-syndicalisme (rede) (1927)
- Politiek en cultuur (1930)
- Estado y marxismo (1935)
- The International association. A contribution to the preliminary history of the First International 1855-1859 (1938)
- From Buonarrotti to Bakunin. Studies in international socialism (1970)
- Michael Bakoenin. Over anarchisme, staat en dictatuur (1970)
- Radendemocratie of staatcommunisme. Marxisme en anarchisme in de Russische Revolutie (1972)
- Michel Bakounine et les historiens (1979)
- Lenin en de revolutie: marxisme en anarchisme in de Russische Revolutie (heruitgave van 'Radendemocratie of staatcommunisme') (1994)
Overig non-fictie
- De vriend van mijn jeugd. Herinneringen aan H. Marsman (1954)
- Brieven van Slauerhoff (1955)
- Marsman en het expressionisme (1959)
- H. Marsman. Schrijversprentenboek 4 (met anderen) (1960)
- De draad van Ariadne (1966)
- Anarcho-syndikalisme (met A. Constandse) (1971)
- H. Marsman, de vriend van mijn jeugd (herdruk van 'De vriend van mijn jeugd. Herinneringen aan H. Marsman) (1975)
- Duitsland: voorbeeld of waarschuwing? (met H. Wielek en P.H. Bakker Schut) (1976)
- Anarchisme. Cyclus van lezingen gehouden in het kader van het studium generale programma aan de Katholieke Hogeschool te Tilburg (met Anton Constandse en Rudolf de Jong) (1976)
- De arbeid vrij (1976)
- Over vrijheid en gelijkheid (Johan Huizinga-lezing) (1976)
- Een bijdrage: 'De dichter en de politiek' in 'Thema's voor een uitgever: voordrachten ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van Johan Polak, uitgesproken in het Stedelijk Museum te Amsterdam op vrijdag 10 november 1978' (1978)
- Ithaka (1980)
- In memoriam Jan Rogier, 1929-1986 (rede, 350 ex.) (1986)
- Prometheus en het recht van de opstand (1987)
- In memoriam Maria Hunink, 1924-1988 (rede, 300 ex.) (1988)
- De tocht naar Ithaka: beschouwingen over politiek en cultuur (bloemlezing, bezorgd door Toke van Helmond) (1999)
Vertalingen/bewerkingen
- Ludwig Renn, Krieg (1929)
- Arthur Lehning vertaalde en redigeerde het verzameld werk (7 delen) van Michael Bakoenin: 'Archives Bakounine' (1961 -....)
- Michel Bakounine, L'empire knouto-germanique et la re´volution sociale : 1870-1871 (1981)
Vertaald
- Spanisches Tagebuch & Anmerkungen zur Revolution in Spanien (2007)
Arthur Lehning schreef een inleiding/nawoord voor
- Edward Hallett Carr, Het nationalisme in de internationale politiek (1947)
- H. Marsman, Vijf versies van 'Vera' (1962)
- Hans Magnus Enzensberger, De korte zomer van de anarchie: leven en dood van Buenaventura Durruti (1973)
- Michael Bakoenin's biecht: uit de Peter en Pauls vesting te St. Petersburg aan Tsaar Nikolaas I (1976)
- H.P.G. Quack, De socialisten: personen en stelsels (1977)
- Michael Bakunin, Gewalt für den Körper, Verrat für die Seele?: ein Brief von Michael Bakunin an Sergej Necaev: eine Debatte über Ethik und Moral der Revolutionäre und den "Revolutionären Katechismus" (1980)
- Albert de Jong, Fragmenten uit mijn leven (2017)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Eind januari 1927 was Lehning mede-oprichter van het internationale tijdschrift 'i 10' (1927-1929). Dit was een toonaangevend avant-gardistisch tijdschrift, dat de integratie van de kunst in het dagelijks leven beoogde en waaraan bijv. Piet Mondriaan, Wassily Kandinsky, Kurt Schwitters, Menno ter Braak, Slauerhoff en Marsman bijdragen leverden. (i10 is intergraal herdrukt in twee delen en een los deel met de omslagen)
- Arthur Lehning was van 1932 tot 1935 redacteur van 'Grondslagen'.
- In 1937 publiceerde Lehning (net terug uit Spanje) 'Aantekeningen over de revolutie in Spanje' in 'De Stem'.
- Arthur Lehning publiceerde o.a. in 'De Vlam', 'Libertinage', 'De Nieuwe Stem', 'Maatstaf'.
- In 1990 stond een paginagroot artikel over Lehning in 'Neues Deutschland' met als kop: Ein Interview mit dem letzten großen Anarchist.
- In een brief aan de 'Groene Amsterdammer' in 1994 kwam Arthur Lehning tot de constatering dat hij in 140 verschillende periodieken had gepubliceerd.
Over Arthur Lehning
- 3 hoofdstukken over Arthur Lehning in 'Volière' van J. Greshoff (1956)
- F. Boenders, 'Arthur Lehning' (1971)
- 'Arthur Lehning in 1974: een hommage' (bibliofiel, 100 ex.) (1974)
- Maria Hunink, 'Bibliografie van Arthur (Mu¨ller) Lehning' (1974)
- ' Arthur Lehning: Amsterdam, 8 januari 1976' (rede) (1976)
- 1 hoofdstuk: 'Het anarchisme opnieuw ontdekt' over 'Over anarchisme, staat en dictatuur' in 'Het eeuwige examen' van Jan Blokker (1977)
- Jan Rogier, 'Arthur Lehning: tachtig jaar' (toespraak) (1979)
- Een interview met Arthur Lehning in 'Sprekend gedacht' van Frans Boenders (1980)
- Maria Hunink (samenstelling), 'Uit het archief van Arthur Lehning: documenten over de stichting van een bibliotheek voor politieke en sociale geschiedenis in Indonesië 1949-1952' (1984)
- Yve-Alain Bois, 'Arthur Lehning en Mondriaan : hun vriendschap en correspondentie', Nederlandse bewerking (uit het Frans) Toke van Helmond (1984)
- 'P. C. Hooftprijs voor beschouwend proza 1999 aan Arthur Lehning: juryrapport' (1999)
- Een interview met Arthur Lehning: ''Ach, hoe warm gloeit mijn hart als de anarchistische vlag wappert'' in Tot op het bot. Gesprekken over ziel & zaligheid' van Frénk van der Linden (1999)
- 1 hoofdstuk: 'Gertrude' over Lehning en Marsman in Berlijn in 'De broek van Brahms' van Lo van Driel (2007)
- Toke van Helmond-Lehning, 'Zelfportret van een liefde: Charley Toorop en Arthur Lehning' (2008)
- Toke van Helmond-Lehning, 'Bin ich kein Schriftsteller? Walter
Benjamin en Ernst Bloch en hun medewerking aan i10' (2016)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Arthur Lehning hield in 1976 zijn Huizinga-lezing 'Over vrijheid en gelijkheid.
- Diverse brieven van Marsman aan Lehning zijn bewaard gebleven.
- 'Voor Arthur Lehning', samengesteld door Maria Hunink, Jaap Kloosterman en Jan Rogier (1979)
- 'Voor Arthur Lehning: over anarchisme, anarcho-syndicalisme en architectuur', boek t.g.v. zijn negentigste verjaardag (1989)
- In maart en april 1994 werd door het A.B.P. te Heerlen in haar hoofdkantoor de manifestatie en tentoonstelling 'i10 Sporen van de avant-garde' gehouden (Het was toen 65 jaar geleden was dat i10 verscheen). Tijdens een tweedaags symposium in die periode werden een groot aantal lezingen en voorstellingen georganiseerd met als een van de hoogte punten een toespraak van de toen 95-jarige Arthur Müller Lehning. Van deze tentoonstelling en manifestatie verscheen het boek: 'i10 Spoeren van de avant-garde' (1994).
- 1 portret van Arthur Lehning in '222 schrijvers. Literaire portretten' van Eddy en Tessa Posthuma de Boer (2005), met het citaat 'Een cultuur kan uitbloeien, een volk kan sterven, de nederlandsche letteren kunnen verdorren, religies kunnen ondergaan, de katholieke kerk kan vervallen en vergaan ... maar eeuwig is het panta rhei, het cultuurproces schrijdt eeuwig door, de cultuur ontwikkelt zich voort en vooruit en laat de dooden hun dooden begraven.'
- De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Arthur Lehning stond op plaats 98.
- Een portret (olieverf op doek) van Arthur Lehning door Jan Goeting, gemaakt in 1967 én een portret (olieverf op doek) van Arthr Lehning door Joop Sjollema (z.j) in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
Literaire prijzen
- Bijzondere prijs van de Jan Campert-stichting 1963 voor zijn activiteiten in het belang der Nederlandse letterkunde
- Eredoctoraat aan de Universiteit van Amsterdam (1976)
- Gouden Ganzenveer 1992 voor zijn bijdrage aan de geschreven Nederlandse cultuur
- P.C. Hooft-prijs voor beschouwend proza 1999
Biografische opmerkingen
- Zijn volledige naam is Arthur Müller Lehning.
- Zijn ouders waren Duitsers. Zij waren lid van de Hernhutter-gemeenschap
in Zeist, waar zij in 1905 waren komen wonen. Ze woonden op Broederplein
35.
Broederplein 35 Jongensschool Overzicht Broederplei Gevelsteen
- Arthur Lehning bezocht de lagere school van de Evangelische Broedergemeente (de Herhuttersschool) in Zeist. Op dezelfde school zat Hendrik Marsman. Zij raakten bevriend in de tweede klas van de Rijks-HBS in de Kruisstraat in Utrecht, waar ze beiden dagelijks met de tram heen gingen. Ze tennisten en voetbalden samen en maakten hun huiswerk en lazen samen.
- Na de HBS vervulde hij zijn dienstplicht in Amersfoort.
- Arthur Lehning brak met de denkbeelden van zijn ouders en raakte onder invloed van de geschriften van de Russische anarchist Bakoenin en ex-dominee Bart de Ligt.
- Hij ging economie studeren in Rotterdam en later (vanaf 1922) geschiedenis in Berlijn, aan de Friedrich Wilhelm-Universiteit.
- Samen met Hendrik Marsman trok hij naar Berlijn, waar de Duitse expressionisten en Dada-beweging actief waren.
- Arthur Lehning was bevriend met Marsman, Slauerhoff en Mondraan en met de anarchisten Alexander Berkman en Clara Wichmann.
- Arthur Lehning was actief in de anarchistische beweging.
- In 1924 reisde hij via Wenen naar Parijs. Hier ontmoette hij o.a. de schilders César Domela en Piet Mondriaan.
- In 1927 en 1929 nam hij deel aan de wereldcongressen van de 'Liga tegen imperialisme en voor de nationale onafhankelijkheid'.
- Arthur Lehning werd benoemd tot secretaris van de anarcho-syndicalistische Internationale Arbeiders Associatie (1932-1935) in Berlijn, Madrid en Barcelona.
- Na de brand in de Rijksdag vluchtte hij uit Duitsland.
- Begin oktober 1936 ging Lehning naar Spanje. Hier hield hij een dagboek bij dat in 1996 werd uitgegeven.
- In 1939 ging hij naar Engeland. Hier maakte hij radio-uitzendingen voor de BBC.
- Arthur Lehning was een van de oprichters van het 'Internationale Instituut voor de Sociale Geschiedenis' te Amsterdam.
- Van 1939 tot 1947 was Arthur Lehning directeur van het Engelse instituut van het 'Internationale Instituut voor de Sociale Geschiedenis' in Oxford.
- In 1952 richtte Arthur Lehning, op uitnodiging van de Indonesische regering, in Djakarta een bibliotheek in voor politieke en sociale wetenschappen en doceerde er aan de universiteit en aan de Academie van Buitenlandse Zaken.
- Lehning woonde (en werkte) in Frankrijk, in het plaatsje Lys-St. Georges
- Terugkerende thema's in zijn werk zijn: de afkeer van alle totalitaire ideologieën, van relige, van sociaaldemocraten en van het geloof in 'de markt'.
- Arthur Lehning kreeg een eredoctoraat aan de universiteiten van amsterdam (1976) en Groningen.
- In 1995 overleed zijn levenspartner Madeleine. Aan haar droeg hij het in 1996 verschenen 'Spaans dagboek' op.
- Arthur Lehning is begraven in Lys-Saint-Georges. Zijn grafsteen
is ontworpen door Piet Gerards, die ook boeken van en voor Lehning
heeft vormgegeven.
Anderen over Arthur Lehning
- Arthur Lehning is een man met een onfeilbaar gevoel voor verhouding. Hij geeft niet te veel, niet te weinig. Hij overdrijft Marsman deugden en talenten niet en hij doet hem evenmin te kort. Hij heeft met grote scherpzinnigheid en niet minder tact gebruik gemaakt van brieven. En hij toont naast een juist begrip van de manm een juist begrip van 's mans poëzie. (J. Greshoff, Volière, blz. 147)
- Als geleerde heeft hij zijn leven lang geloofd in de utopie. En dat geloof heeft hem, zoniet bergen, dan toch plankenvol werk doen verzetten. Een werk waar niemand om heeft gevraagd en dat geen mens hem heeft opgelegd, een werk dat samenhangt met en geïnspireerd wordt door zijn geloof in de vrije, bevrijde mens. (Frans Boenders, VN, 17-11-1979)
- Eindelijk erkenning. Maar ik ben ook erg boos dat het nu pas gebeurt. Het is verdomme een wonder dat die man nog leeft!... Wilt u weten dat ik zijn boeken intussen allemaal heb moeten verramsjen? Ik vind het achterlijk. Maar mijn kwaadheid staat mijn vreugde voor hem niet in de weg. (Iva Gay, uitgever, Volkskrant 10-12-1998)
- Het is om de directe samenhang tussen levensfeiten en publicaties dat we enige nadruk leggen op Lehnings politieke en maatschappelijke inzichten. Ze hebben allemaal hun neerslag gevonden in een brede stroom publicaties, boeken, brochures, artikelen en lezingen. (juryrapport P.C. Hooftprijs)
- Ik acht het uitgesloten dat Lehning naar Den Haag komt om de prijs in ontvangst te nemen, ze zullen naar hém toe moeten. Hij is erg astmatisch; reizen is niet goed voor hem. Zélf noemt hij het obsceen dat hij zó oud geworden is. (Bert Altena, Vrij Nederland, 19-12-1998)
- De getallen dringen symboliek haast vanzelf op: geboren op de rand van de negentiende eeuw - 1899 - gestorven op de eerste dag van de eenentwintigste eeuw. Hij vertegenwoordigt in veel opzichten de ertussen liggende eeuw, en dat in wat voor die eeuw kenmerkend is: een voortdurende hang naar vrijheid op vele terreinen, veroorzaakt door een even voortdurende hang naar gezagsherstel (ook in de kunsten) en onderdruking. (Kees Fens, Volkskrant, 03-01-2000)
Bronnen o.a.
- Vrij Nederland (17-11-1979)
- Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
- Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Encarta '98 (1998)
- Trouw (09-12-1998/26-06-1999)
- Volkskrant (09-12-1998/03-1-2000)
- Vrij Nederland (19-12-1998)
- Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2018)