Geerten Gossaert
Profiel
Achternaam: Gossaert
Roepnaam: Geerten
Geboren: 09-02-1884
Te: Kralingen/Rotterdam
Overleden: 27-10-1958
Te: Utrecht
Pseudoniem(en): Geerten Gossaert was
het pseudoniem van Frederik Carel Gerretson.
Hij gebruikte ook het pseudoniem Arthur Lawick.
In een der Brusselse musea is het pseudoniem Geerten
Gossaert ontstaan. Wij wandelden door het museum en hij sleurde mij naar een schilderij van den Vlaamsen kunstenaar
Jan Gossaert van Mabuse. "Dit vind ik nu de lelijkste schilderij die er bestaat!"
zo riep hij plotseling woedend uit. "Zou Gossaert niet het pseudoniem zijn, waarnaar ge jaren
zoekt?" zo vroeg ik rustig, ik kende zijn zelfironie. Hij werd opgetogen over het voorstel. En zo was het pseudoniem in de wereld.
(P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers (1956), blz.
38)
Het ruizelt door de boomen,
het suizelt over 't meer:
'Een afscheid zonder afscheid
En zonder wederkeer!'
(Geerten Gossaert, Adieu (fragm.), Experimenten, blz. 14)
Voor tweedehands boeken | Ook van Geerten Gossaert |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- Experimenten (1911)
- De moeder (rijmprent) (1944)
- Verzamelde werken (historische studies en literair werk, 7 delen) (1976)
- Experimenten in poëzie en proza (bloemlezing door Jaap de Gier) (z.j.)
- De moeder & Thalatta (bibliofiel, 12 ex.) (1980)
- Priapaeën (ingeleid en geannoteerd door Hans van Straten. Het is maar de vraag of Gossaert echt de auteur is) (biliofiel, 175 ex.) (1995)
- Een klacht in de lente (2006)
Brieven
- Briefwisseling Gerretson-Geyl 1911-1958 (P. van Hees en G. Puchinger) (5 delen) (1979-1981)
- Briefwisseling Gerretson - Van Eyck (P. van Hees en G. Puchinger) (1984)
- Een brief van Gerretson aan W.A.P. Smit én een brief van Smit aan Gerretson in 'Woordwerk 51' (sept. 1995)
Overige non-fictie
- Prolegomena der sociologie (1911)
- Die Funktion des Staates und die Wirtschaftsform bei den niederen Jägervölkern (proefschrift filosofie, niet gedrukt) (1918)
- Geschiedenis der Koninklijke (3 delen) (1932-1941)
- Koninklijk kabinet of dictatuur? Open schrijven aan Dr. H. Colijn nopens een actueel vraagstuk van staatkunde en staatsrecht (1933)
- Briefwisseling en aanteekeningen van Willem Bentinck, heer van Rhoon (tot aan de dood van Willem IV 22 October 1751) hoofdzakelijk naar de bescheiden in het British Museum (uitgegeven met P. Geyl) (3 delen) (1934)
- Muiterij en scheuring 1830 (2 delen) (1936)
- Gesprekken met den koning. 1826-1839 (1936)
- Bij Vondels graf (1937)
- De tusschenwateren 1839-1867. Diplomatieke documenten verzameld en uitgegeven door C. Gerretson (1943)
- Coens eerherstel (1944)
- Indië onder dictatuur. De ondergang van het Koninkrijk uit de beginselen verklaard (1946)
- Verzamelde essays (1947)
- Om koninkrijk en constitutie (1948)
- Amsterdam hoofdstad. Het historisch recht op de constitutionele rang en titel gestaafd (1955)
- Particuliere briefwisseling tussen J. van den Bosch en D.J. Eerens 1834-1840 (met W. Ph. Coolhaas) (1960)
- Moord of recht? Twee studies over Johan van Oldenbarnevelt (1969)
- Geschiedenis der Koninklijke (uit het nagelaten werk, 2 delen) (1973)
- Verzamelde werken (historische studies en literair werk,
7 delen) (1973-1987)
- Volume 1: Literatuur
- Volume 2: Geschiedenis (1904-1931)
- Volume 3: Geschiedenis (1933-1939)
- Volume 4: Geschiedenis (1940-1949)
- Volume 5: Geschiedenis (1950-1953)
- Volume 6: Geschiedenis (1954-1958)
- Volume 7: Inleiding en registers - Experimenten in poëzie en proza (bloemlezing door Jaap de Gier) (z.j.)
Gossaert, geschilderd door Karel van Veen
Vertalingen/bewerkingen
- Plato, Charmides (1906)
- Gedichte von Geerten Gossaert, übersetzt von Rudolf Alexander Schröder (180 ex., 1929)
- History of the Royal Dutch (4 volumes) (1953/1957)
- Experimenta (enkele gedichten van Gossaert in Latijnse (door P.H. Damsté) en Griekse (door W.E.J. Kuiper)) (1955)
Geerten Gossaert schreef een voorwoord voor
- H.S.S. Kuyper, In het land van Guido Gezelle (2e druk, 1925)
- Mr. Dirck Graswinckel, De vierlingen van den Heer van Pybrac (bibliofiel, 175 ex.) (1955)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Geerten Gossaert was van november 1910 tot 1914 redacteur van 'Ons Tijdschrift'.
- Van 1911 tot 1914 werkte hij mee aan 'De Nederlanders'.
- Geerten Gossaert publiceerde in 'Leiding', 'Onze Eeuw', 'Europa', 'De Beweging', 'Trouw'.
Over Geerten Gossaert
- Een interview met Geerten Gossaert in 'Sprekende schrijvers' van G.H. 's-Gravesande (1935)
- Een hoofdstuk: 'Geerten Gossaert: Eis Daimona' in 'Tekst en uitleg II' van D.A.M. Binnendijk (1942)
- 1 hoofdstuk: 'Dichterschap en vreemdelingschap (Bij de achtste druk van Geerten Gossaerts Experimenten)' in 'De geest over de wateren' van J.A. Rispens (1950)
- Een hoofdstuk 'Een tweede boek experimenten' in 'Triptiek' van G. Stuiveling (1952)
- Een beschouwing over het gedicht 'De moeder' in 'Dichterland. Inleiding tot het genieten van poëzie' van W.L.M.E. van Leeuwen (9e druk, 1956)
- 1 hoofdstuk: 'Geerten Gossaert - Experimenten' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
- Annie Salomons besteedt in 'Herinneringen uit den ouden tijd 2, over schrijvers die ik persoonlijk gekend heb' een hoofdstuk aan Geerten Gossaert (1960)
- Een hoofdstuk over Carel Gerretson in 'Nog meer herinneringen uit de oude tijd' van Annie Salomons (1962)
- Bert Roels, 'Gossaert, Baudelaire, Swinburne' in 'De nieuwe taalgids' (1964)
- Gerard Knuvelder, 'Experimenteren met Experimenten' in 'De nieuwe taalgids' (1967)
- 1 hoofdstuk: 'Geerten Gossaert - Het brandende wrak' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
- 'Keer ik van ver naar u weer. J.J. Buskes vertelt aan Wim Ramaker over zijn literaire vrienden: Henriëtte Roland Holst, Geerten Gossaert, Anton van Duinkerken, Jan W. Jacobs, A. Marja, H.M. van Randwijk' (1972)
- 1 hoofdstuk: 'Prof. dr. C. Gerretson 70 jaar' in 'Ongewild archief' van J.C. Bloem (1977)
- H. Postma, 'Gossaert en Swinburne: Invloed en oorspronkelijkheid' in 'De nieuwe taalgids' (mei 1978)
- Charles Vergeer, 'Geyl-Gerretson' in 'Bzzlletin' (januari 1981)
- J. de Gier, 'Een pseudo-druk van Experimenten' in 'De nieuwe taalgids' (september 1981)
- In het boek 'De vleesheuvel' (1982) van Peter Hoefnagels wordt Gossaert als hoogleraar beschreven. Ook in de 'Utrechtse herinneringen' (1983) van A. Alberts komt hij voor.
- J. de Gier, 'Stichtelijke en onstichtelijke experimenten. Een onderzoek naar Geerten Gossaerts dichterlijke ontwikkeling en de samenstelling van zijn poëziebundel' (1982)
- 1 hoofdstuk: 'In mempriam Carel Gerretson' in 'Al wat in boeken steekt' van P.H. Ritter jr. (1982)
- Emile Henssen, 'Gerretson en Indië' (proefschrift) (1983)
- A. Alberts, 'Geerten Gossaert: het ambacht en de liefde' (bibliofiel, 12 ex.) (1986)
- 1 hoofdstuk: 'Geerten Gossaert, Experimenten' door Jaap de Gier in 'Lexicon van Literaire Werken' (augustus 1991)
- G. Puchinger, 'Commentaar bij twee brieven van C. Gerretson en W.A.,P. Smit over Pybrac's 'Vierlingen'' in 'Woordwerk' (september 1995)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- De bloemlezing 'Experimenten in poëzie en proza' (bloemlezing door Jaap de Gier) (z.j.) verscheen in de serie 'cahiers voor christelijke literatuur'.
- Twee parodieën op werk van Geerten Gossaert in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
- De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Geerten Gossaert stond op plaats 31.
- Een portret (olieverf op doek) van Geerten Gossaert door Karel van Veen (z.j.), in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
- Van Gelder, 'Geerten: nevenbeelden bij gedichten van Gossaert' (2018)
Literaire prijzen
- Constantijn Huygens-prijs 1950 voor zijn gehele oeuvre
Geerten Gossaert was lid van de jury voor:
- Prijs voor Meesterschap 1934
- Meiprijs 1934
- C.W. van der Hoogt-prijs 1934, 1935, 1936, 1937
Werk van Geerten Gossaert geciteerd in een overlijdensbericht
NRC Handelsblad, 14-01-1994
Biografische opmerkingen
- Geerten Gossaert was de zoon van Bartholomeus Johannes Gerretson en Anna Gesina van den Heuvel.
- Geerten Gossaert heeft o.a. gestudeerd aan de handelsschool in Rotterdam, de militaire academie in Breda, het Instituut Solvay te Brussel (1907-1911). Hij studeerde ook in Utrecht (letteren, vanaf 1905), Londen en in Brussel.
- Geerten Gossaert werkte - ook tijdens zijn studie - mee in de verfwarenfabriek van zijn vader.
- In 1906-1907 verbleef hij in Noord- en Midden-Amerika.
- Geerten Gossaert promoveerde in de filosofie te Heidelberg.
- In 1911 publiceerde hij de dichtbundel 'Experimenten'. Het bleef zijn enige bundel. Wel is het zo dat er bij iedere herdruk enkele verzen werden toegevoegd. De eerste druk telde twintig verzen, de vijfde (1925) al veertig, uiteindelijk werden het er zo'n zestig.
- De drukken van 'Experimenten':
- 0e druk 1911, 60 exemplaren in de reeks 'De Zilverdistel'
- 1e druk 1913
- 2e druk 1916 (dit is de eerste handelseditie)
- 3e druk 1919
- 4e druk 1922
- 5e druk 1925
- 6e druk 1930
- 7e druk 1941
- 8e druk 1943
- 9e druk 1944 (eerste oorlogsuitgave)
- 10 druk 1945 (tweede oorlogsuitgave)
- 11e druk 1949
- 12e druk 1954
- 13e druk 1961
- 14e druk 1967
- 15e druk 1976
- 16e druk 19??
- 17e druk 2006 (de bundel heet nu 'Experimenten en overige gedichten) - Geerten Gossaert wilde niets weten van de ideeën van de Tachtigers. Hij was een bewonderaar van Bilderdijk.
- Uit zijn werk spreekt een voorliefde voor het verleden.
- Geerten Gossaert had een verhouding met Annie Salomons.
- In 1913 werd Gerretson adjudant-commies aan het departement van Koloniën, speciaal belast met de oliewinning in Nederlands-Indië
- Van 1914 tot 1916 was hij gemobiliseerd als reserve-officier in het Nederlandse leger.
- Geerten Gossaert werkte vanaf 1917 bij de Bataafsche Petroleummaatschappij. In die tijd woonde hij in Den Haag.
- Tussen de beide wereldoorlogen was hij een voorstander van de Groot-Nederlandse gedachte. In 1925 was hij mede-oprichter van de Nationale Unie. In 1931 werd hij er voorzitter van. Deze Unie stond een uiterst rechtse, tegen het fascisme aanleunende, politiek voor.
- Begin jaren twintig woonde hij in Londen, o.a. op 150 Duke's House, St. James's Court, Buckingham Gate.
- Van 1925 tot 1951 was hij (namens de Bataafsche Petroleummaatschappij) bijzonder hoogleraar in de koloniale geschiedenis aan de Rijksuniversiteit van Utrecht. Onder zijn studenten was o.a. A. Alberts.
- Van 1925 tot 1934 woonde hij op Janskerkhof 11.
- Van 1939 tot 1954 was hij bovendien buitengewoon hoogleraar in de constitutionele geschiedenis van het koninkrijk.
- Hij verzette zich hartstochtelijk en welsprekend tegen het onafhankelijk worden van Indonesië.
- Van 1951 tot 1956 was hij lid van de Eerste Kamer voor de C.H.U.
- Geerten Gossaert is in Amerika leraar aan een meisjesschool geweest.
- Hij heeft zijn hele leven vastgehouden aan de spelling-De Vries en Te Winkel.
- Geerten Gossaert had vele jaren, als tweede huis, de boerderij 'De Koekenberg', Jagtlustweg 19-21 in Epe.
- Geerten Gossaert overleed in het Academisch Ziekenhuis in Utrecht.
- Geerten Gossaert werd op 30-10-1958 begraven op Begraafplaats Crooswijk (graf 2e klas nr. 412, vak F).
- Op 03-03-2007 meldde 'Trouw' dat er twee nieuwe bundels van Geerten Gossaert waren opgedoken, onder het pseudoniem J.F. Kunst. De weken daarna werd, o.a. via de kleinkinderen van J.F. Kunst duidelijk dat dit géén pseudoniem van Gossaert was en de bewering werd gerectificeerd.
handtekening Geerten Gossaert
Anderen over Geerten Gossaert
- Gossaert schrijft evenals Baudelaire deed (in tegenstelling b.v. met Victor Hugo) zeer geconcentreerd; zijn verbeelding werkt, om zo te zeggen, niet centrifugaal, het is een middelpuntzoekende verbeelding; elk gedicht is niet alleen, zoals ook bij de meeste andere dichters, een in zekere mate afgerond geheel, het is een wereld op zichzelf en zijn bundel werd zodoende niet een min of meer homogene verzameling, maar een soort sterresysyteem, waar de afzonderlijke lichamen, behalve om eigen kern, om een gemeenschappelijk zwaartepunt wentelen. De nieuwe gedichten liggen binnen het gravitatie-veld van dit poëtisch zonnestelsel. Als men op dit verschijnsel een kritische spectraal-analyse zou toepassen, zou men zien, dat in elk afzonderlijk gedicht zich het karakter van het geheel weerspiegelt. (J.A. Rispens naar aanleiding van een nieuwe druk van 'Experimenten', waar zeventien nieuwe verzen aan zijn toegevoegd, De geest over de wateren, blz. 7)
- Men herkent de ongemene hartstocht of men herkent hem niet. Tallozen hebben hem wèl herkend en Gossaert's dichterschap gezien als een groot avontuur. Een avontuur, dat trouwens met het "zwijgen" na de bundel "Experimenten" niet was afgelopen, want dat zwijgen was ten eerste niet volstrekt en ten tweede zou men goed doen, in tal van levensdaden nà de jeugdperiode te ontwaren het geesteswerk van de opstandige, hatende, het kleine verachtende en nergens harmonie vindende dichter. Mij schijnt het toe, dat Geerten Gossaert als dichter niet is aan te tasten, ook bij veranderende literaire smaak. (Jan Engelman, De Tijd, 06-02-1954)
- Zoals Gossaert de dichter is in wiens werk klassieke, christelijke en moderne elementen konden samenkomen, omdat voor hem het vers niet ,subjectief, zielsbelijdenis maar, objectief, kunst-werk is: zo blijkt hij nu ook de essayist die, experimenterend met zijn literatuurbegrip, ieder object beschouwt vanuit een eigen, enkel daarbij passend standpunt. Maar dat beide, zijn gedichten en essays, niet alleen belangrijk zijn geworden maar toch ook zeer persoonlijk, blijft het geheim van zijn bewonderenswaardig schrijverschap. (G. Stuiveling, Triptiek, blz. 212)
- Zijn intuïtie was feilloos en zijn snelheid van werken onbegrijpelijk. (Bückmann, geciteerd in C. Rijnsdorp, In drie etappen, blz. 68)
- Evenals zijn leermeester, Albert Verwey, vertoeft hij voortdurend in een geestelijke spanning. Het is merkwaardig hoe die verstrooidheid, die volstrekte afwezigheid van belangstelling voor de dagelijkse dingen, gepaard gaat met een bizondere exactheid en precisie, die hij als wetenschappelijk werker en politiek agitator vertoont. (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 38)
- Een andere, beroemde, legende speelt zich af tijdens de eerste wereldoorlog. Hij heeft toen het land gediend als officier en hij was daar eigenlijk heel trots op. Maar tijdens een militaire oefening, ontdekte de leiding dat de groep, die onder zijn bevelen verkeerde, in los verband dwaalde door het land, terwijl men aan de horizont een eenzaam figuur ontwaarde, die peinzend heen en weer liep, zijn sabel gebruikend als wandelstok. De majoor steeg te paard en reed op den man in de verte toe. De dichter, opgeschrikt, salueerde, maar hij wist geen antwoord op de vraag: "Luitenant, waar zijn Uw mannen?" (P.H. Ritter, Ontmoetingen met schrijvers, blz. 39)
- En in zijn beschouwingen over christelijk dichterschap bereikt zijn merkwaardige meesterschap haar zuiverste vermogen. Daarin legt de gelovige, die hij zeker was, al zijn vaak irritante, tot tegenspraak dwingende neigingen en gewoonten af en zegt hij dingen die het hart van de zaak raken met evenveel eerbied als precisie. (Gabriël Smit, Volskrant, 16-03-1974)
- Gerretson, de man die nergens in geloofde behalve in de waarheid die hijzelf gemaakt had. (G.J. Reinier, geciteerd door Hans Warren, Geheim dagboek 1958-1962, blz. 45, 01-11-1958)
- De prozastijl van Gerretson is voor alles beeldend. Gerretson betoonde zich ook in zijn brieven vaak als een gevoelsmens, spontaan en impulsief, met soms geniale, soms wilde ingevingen. (P. van Hees/G. Puchinger, Briefwisseling Gerretson-Van Eyck, blz. 6)
- De archaïstische taal was een uiting van persoonlijke retoriek, bezielde retoriek is de benaming ervan. Die bezielde retoriek was ook bij dichters-tijdgenoten van Gosssaert als Bloem en Van Eyck mede een reactie op de in individualistisch taalgebruik vastgelopen poëzie van Tachtig (waarvan de Tachtiger Verwey zich ook had afgekeerd). Gossaert heeft de retoriek het verst gedreven: naar het onpersoonlijke toe. Hij schreef zijn superieure maakwerken, bezield door hartstocht overigens, omdat hij, dunkt mij, geen dichter wilde zijn. (Kees Fens, Volkskrant, 10-11-2006)
- Geerten Gossaert is een van de opmerkelijkste dichters uit de vorige eeuw. Voor onvoorbereide lezers lijkt zijn werk niet meer om door te komen, zo provocerend klassiek, zo gemaakt ouderwets, zo vervuld van verhevenheid is het, dat het frontaal botst met de gedemocratiseerde poëzie van tegenwoordig. Wie zich er desondanks (zoals opmerkelijk genoeg Hafid Bouazza) in wil begeven moet zich wapenen met een flinke dosis historisch besef en doorzettingsvermogen om tot de geestelijke kern ervan door te dringen. Maar dan heb je ook wat! (Rob Schouten, VN, 20-01-2007)
- Utrechts dichter en hoogleraar Indologie. Gevreesd polemist. Dichter van slechts één enkele bundel, Experimenten, die bij elke van de vele herdrukken wijzigde en werd aangevuld. Hypersensueel en erudiet taalkunstenaar. Bewonderd door Hafid Bouazza, die een bloemlezing van zijn poëzie samenstelde. Woonachtig op Janskerkhof 11, in een huis waar de studenten moesten aanbellen om tentamen te mogen doen maar de bel rinkelde niet en deed slechts een rood lampje ontgloeien boven de professorale schrijftafel. Men diende te wachten tot de hooggeleerde opkeek van zijn schrijfblad. Het kon even duren. (Omschrijving Gossaert in Utrechts Literaire Canon)
Mijn favoriete citaat
En beter is het niet tè schoon te zijn
En niet te machtig en vooral - vooral
Niet tè gelukkig; want geluk is nauw
Der goden deel, doch menschen voegt het niet.
(Geerten Gossaert, Euphorion (fragm.), Experimenten, blz., 42)
Naar een overzicht van citaten van Geerten Gossaert
Bronnen o.a.
- P. van Renssen, Nieuwe Nederlandsche lyriek (1927)
- W.L.M.E. van Leeuwen, Dichterland (z.j.)
- P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
- Winkler Prins Boek van het jaar (1959)
- Experimenten (13e druk, 1961)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Querido's letterkundige reisgids (1983)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Prisma van de pseudoniemen (1992)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (juli 2023)