J.K. van Eerbeek
Profiel
Achternaam: van Eerbeek
Initialen: J.K.
Geboren: 22-07-1898
Te: Zwolle
Overleden: 05-11-1937
Te: Zwolle
Pseudoniem(en): J.K. van Eerbeek was
het pseudoniem van Meinart (Meindert)Boss. Hij gebruikte ook het pseudoniem M. van Kempen (vermoedelijk naar de Thomas
à Kempisstraat, waar de bakkerij van zijn vader stond).
nog blijvend spreekt tot ons je woord,
hoe jij in 't met den engel strijden
ontwricht, bleef worstelen, uit je lijden
hunkerend naar het eenig Woord.
(G. Kamphuis, In memoriam Meindert Boss (fragm.), In memoriam J.K. van Eerbeek, blz. 4)
Voor tweedehands boeken | Ook van J.K. van Eerbeek |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Proza
- Verhalen (1930)
- Lichting '18 (1932)
- Strooschippers (1934)
- Gesloten grenzen (1935)
- Beumer & Co (1937)
- Burgers van Nijstad (heruitgave van 'Verhalen') (1938)
- Asuncion, het Spaansche sprotje (1938)
- De doeve (1938)
- Pontus en de dieren en ander proza (bijeengezocht door G. Kamphuis) (1942)
- J. K. van Eerbeek: een keuze uit zijn werk (samengesteld door C. Bregman) (1979)
- Huis van bewaring: verhalen (gekozen door Hans Werkman) (2002)
- De jongensjaren van Egbert de Wilde (1931)
Hoorspelen
- Beumer & Co. (2 delen) (NCRV, 1967)
- De gast (NCRV, 1967)
Schoolboeken
- Van verleden en heden. Historisch Leesboek (2 delen) (met F. van Westen) (1930)
- De Korenwan. Leesboek voor het Christelijk onderwijs (2 delen) (met S.J. Matthijse en F. van Westen) (1930)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- In 'De Spiegel' publiceerde hij onder het pseudoniem M. van Kempen.
- J.K. van Eerbeek publiceerde in 'Opwaartsche Wegen'.
Over J.K. van Eerbeek
- Roel Houwink, 'J. K. van Eerbeek: 22 Juli 1898 - 5 November 1937' (1938)
- G.E. Mulder, 'Perspectieven in het werk van J.K. van Eerbeek' in 'Ontmoeting' (april 1955)
- Cor Bregman schreef een deel 'Cahiers voor christelijke literatuur' over J.K. van Eerbeek.
- 1 hoofdstuk: 'J.K. van Eerbeek' (over 'Strooschippers', 'Gesloten grenzen' en 'Beumer en Co') door R.G.K. Kraan in 'Uitgelezen 2. Reakties op boeken' (1975)
- Igor Cornelissen, 'Borgtochtelijk lijden: het korte leven van J.K. van Eerbeek' (bibliofiel, 115 ex.) (1986)
- Een bijdrage over J.K. van Eerbeek in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Reyer Kraan (november 1997)
- 'Liter' gaf in juli 2002 een 'Van Eerbeek-themanummer' uit, met als titel: 'Huis van bewaring. J.K. van Eerbeek - Verhalen'.
- Hans Werkman, 'De haven uitgraven. De wereld van J.K. van Eerbeek (Meindert Boss 1898-1936)' (proefschrift) (2004)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Berend Wineke bewerkte 'De gast' als hoorspel (NCRV, 17-07-1967)
- Gerrit Achterberg schreef n.a.v. het boek 'Beumer & Co' het gedicht 'Beumer & Co' (in: 'Eiland der ziel' (1939)).
Opmerkingen
- Zijn vader had een bakkerij in de Thomas à Kempisstraat (nr. 69) in Zwolle. Hij was de tweede van zes kinderen in een gereformeerd gezin. Hji bleef zijn hele leven bij zijn ouders wonen.
- J.K. van Eerbeek ging na de mulo naar de Normaalschool in Zwolle, waar de dichter A. Wapenaar één van zijn leraren was. Hij haalde zijn akte in 1917.
- J.K. van Eerbeek volgde de reserve-officiersopleiding in Amersfoort. Hier werd hij ziek, moest toch aan een mars meedoen en is de gevolgen hiervan nooit helemaal te boven gekomen. Hij kuurde twee keer langdurig in een sanatorium.
- J.K. van Eerbeek werkte van 1920 tot 1927 als onderwijzer op diverse scholen, maar altijd in tijdelijke dienst.
- J.K. van Eerbeek werd in 1928 onderwijzer aan het Huis van Bewaring in Zwolle.
- In 'Lichting '18' (1932) reageerde Van Eerbeek op de demoralisering na de Eerste Wereldoorlog. Dat was in de Nederlandse literatuur uitzonderlijk.
- In zijn laatste jaar verbleef hij vanwege zijn slechte gezondheid enige maanden in Zuid-Frankrijk. Hij verbleef er in hotels in Marseille en Nice.
- J.K. van Eerbeek overleed aan de gevolgen van een longontsteking.
- Hij werd op 09-11-1937 begraven op de Algemene Begraafplaats aan de Mepperlerstraatweg in Zwolle (graf 3E-O-40)
Uit het aanbod in Nieuwsbrief 297 (17 maart 2009) van Antiquariaat Fokas Holthuis:
16. EERBEEK, J.K. van Pontus en de dieren en ander proza. Uitgezocht en voorzien van een inleidende notitie door G. Kamphuis. (Met initialen en vignetten door Henk Krijger). Den Haag, D.A. Daamen, 1942. Ingenaaid met stofomslag. 72 p. Gezet uit de Garamont en gedrukt op Hollandsch in een oplage van 50 genummerde exemplaren. 1e druk. 35 * Buiten de reguliere oplage werden er 50 luxe-exemplaren van deze uitgave vervaardigd, geheel clandestien. Onder het colofon de handgeschreven, gesigneerde opdracht: 'Geschenk van den Uitgever/ Bert Bakker/ 5/12 '42'. De Zwolse schrijver J.K. van Eerbeek (pseudoniem van Meindert Boss, 1898-1937) schreef protestantse verhalen en enkele romans, waarvan Beumer & Co. (1937) het bekendst is, dankzij Gerrit Achterberg. De Jong 234 ('Alleen de luxe uitgave van deze prozastukken is clandestien, omdat daarvoor door de autoriteiten toestemming geweigerd werd'). |
Anderen over J.K. van Eerbeek
- Angst
Een vriend ontviel m' en sedert ben ik bang.
De hof is groot, de weg daarheen niet lang.
De paarden zijn gereed en nimmer weigerachtig.
Wie weet, staan ze ingespannen voor mijn laatsten gang.
In memoriam J.K. van Eerbeek
(Bert Bakker, Quatre mains, blz. 30) - Zijn vroege dood beteekent voor onze proza-letterkunde een groot, nauwelijks in zijn ernst nog te meten verlies. En dat niet alleen, omdat van Eerbeek een zeer begaafd schrijver was, maar ook en vooral, omdat hij een mensch was uit één stuk, die geen scheiding vermocht te maken nog tusschen zijn leven en zijn kunst, noch tusschen zijn kunst en zijn geloof. (Roel Houwink, 'In memoriam J.K. van Eerbeek', Ter inleiding, blz. 3)
- Van Eerbeek was een zeer eenvoudig mensch. Ietwat borstelig en stroef. Maar dat was dan de buitenkant, want zijn vrienden kregen op den duur een andere kijk op hem. (Q.A. de Ridder, Herinneringen aan J.K. van Eerbeek, 'In memoriam J.K. van Eerbeek', Ter inleiding, blz. 8)
- Voor zijn werk was Van Eerbeek geen moeite te veel. Hij voerde het experiment door tot in de kleinste kleinigheden. Hij liet driemaal een bord op den grond vallen, om te zien hoe het brak. Hij bevestigde een spiegel op een tafel en bestudeerde zijn eigen gezicht om een bepaalde uitdrukking juist weer te kunnen geven. En hij was heelemaal niet gesticht over het feit dat zijn zuster hem bij deze proef verraste. (Leentje M. Hagen, In de werkplaats bij J.K. van Eerbeek, 'In memoriam J.K. van Eerbeek', Ter inleiding, blz. 13)
- J.K. van Eerbeek met zijn mystisch aanvoelen van de zintuiglijk waargenomen werkelijkheid en zijn stugge oorspronkelijkheid (C. Rijnsdorp, In drie etappen, blz. 97)
- Even voorbij de stoffenwinkel van Schulte Nordtholt, waar mijn vader de Standaard van de vorige avond placht te brengen, woonde bakker Bos. Deze in alle opzichten degelijke man had een zoon, Meinart, die voor onderwijzer had geleerd maar romans schreef. Een niet door iedereen gewaardeerde beroepsverschuiving. Zijn verhalen 'Strooschippers'en 'Beumer & Co.', die hij onder het pseudoniem J.K. van Eerbeek schreef, hadden niets uitstaande met de bekerings- en uitverkiezingslectuur die zo rijkelijk over ons kwam. Ik herinner mij hoezeer ik getroffen werd door zijn voorzichtige, fijnzinnige aandacht voor 'de kleine luyden'. (L. J. de Ruiter, voorzitter IKON, voorwoord van Het hoge woord, blz. 5)
- Hoewel er in Van Eerbeeks werk een meer volkse en een meer intellectuele lijn te onderscheiden vallen, is zijn thematiek heel constant. Centraal daarin staan de vragen: hoe blijft het individu trouw aan zichzelf? Hoe bewaart de individuele mens zijn integriteit tegenover opvattingen en gewoonten van zijn omgeving, tegenover eisen en voorschriften van autoriteiten en instituties? Zich onderscheiden of zich aanpassen, meedoen of buitenspel staan, ondergaan of overeind blijven? Van Eerbeeks verhaalfiguren bevinden zich steeds in het spanningsveld tussen opstand en resignatie, afkeer en solidariteit, zoekend naar hun uiterste grens. (Reyer Kraan, Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945, november 1997)
- Van Eerbeeks werk is alleen nog antiquarisch verkrijgbaar. En het lijkt uiterst onwaarschijnlijk dat het ooit nog herdruk zal worden. Maar De haven uitgraven is een schitterend boek en een monumentaal eerbetoon aan een vergeten schrijver, dat niet alleen een verhelderend licht werpt op de persoon van Van Eerbeek, maar ook op de thema's en motieven van een levensbeschouwelijk geïnspireerde letterkunde die - hoe onwezenlijk zij ons nu ook mogen voorkomen - kenmerkend waren voor het literaire leven tussen de twee wereldoorlogen. (Gert J. Peelen, Volkskrant, 23-12-2004)
Mijn favoriete citaat
Een waarheid is niet meer waar,
als niemand ze waar maakt.
(J.K. van Eerbeek, geciteerd door G. Kamphuis in zijn grafrede voor Van Eerbeek)
Links
Bronnen o.a.
- Werk, het boek der Jong-Protestantsche letterkunde (1935)
- 'In memoriam' J.K. van Eerbeek (1937)
- Uitgelezen 2 (1975)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945 (november 1997)
- Gees Bartels-Martens, ABC daar begint het mee. Jeugdliteratuur van Overijssel (2016)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (februari 2022)