Til Brugman
Profiel
Achternaam: Brugman
Roepnaam: Til
Voornamen: Mathilda Maria Petronella
Geboren: 16-09-1888
Te: Amsterdam
Overleden: 24-07-1958
Te: Gouda
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend
heeft Til Brugman niet onder pseudoniem gepubliceerd.
Voor tweedehands boeken | Ook van Til Brugman |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- 5 klankgedichten (bibliofiel, 97 ex.) (bezorgd door W. de Graaf) (1981)
- Even anders: vier rabbelverzen (bibliofiel, 80 ex.) (bezorgd door W. de Graaf) (1989)
Proza
- Scheingehacktes. Grotesken mit Zeichnungen von Hannah Höch (150 ex.) (1935)
- Bodem: Marcus van Booven, Gods knaap (1946)
- De gebeurtenis
- De houten Christus (1949)
- Wiben en de katten (1951)
- Spanningen (1953)
- Kinderhand (1954)
- De zeebruid (1956)
- Spiegel en lachspiegel (1959)
- Tot hier toe en nog verder: notities (jaarwisselingsgeschenk, 150 ex.) (1979)
- Schijngehakt: grotesken en novellen (1994)
Voor kinderen:
- Tijl Nix, de tranendroger (1948)
- De vlerken (1953)
- Eenmaal vrienden altijd vrienden (1957)
- Wat de pop wist (1963)
Vertalingen/bewerkingen
- Juri Semjonow, De rijkdommen der aarde: over het huishouden der mensheid: economische aardrijkskunde voor iedereen (1941)
- Gerti Egg, Deta en haar dieren: de geschiedenis van een diergaarde-directeur en zijn jonge assistente (1952)
- Hans Baumann, De mallemolen (1954)
- Will Grohmann, Paul Klee, 1879-1940 (1955)
- Max Voegeli , De wonderlamp: een kleurig verhaal uit Bagdad (met Felix Hoffmann) (1955)
- G. Adrian, Noes is niet voor de poes (met Hans Martineit) (1956)
- Erica Lillegg, Vevi (met Hans Martineit) (1956)
- Herbert Lange, De avonturen van Korreltje Zondervan (1956)
- Karl Bruckner, De schooiertjes van Napels (met Hans Martineit) (1957)
- Hans Baumann, Penny: het geheim van de jonk van de vriendelijke oostenwind (met Hans Martineit) (1957)
- Karl Bruckner, Giovanna (met Hans Mertineit) (1958)
Vertaald
- Tyl Nix: celui qui sèche les larmes (Franse vertaling van 'Tijl Nix, de tranendroger' door L. Nicole en E. Monastier) (1947)
- Maras Puppe: eine Puppe erzählt aus ihrem Leben (1952)
- Das vertippte Zebra: Lyrik und Prosa (In het Duits vertaald proza en gedichten) (1995)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Til Brugman vertaalde artikelen voor 'De Stijl' (zonder naamsvermelding).
- Ze publiceerde poëzie in het Duitse tijdschrift 'Merz', waarvoor zij ook Nederlands vertegenwoordiger was.
- Til Brugman publiceerde in 'Manomètre', 'Kroniek van Kunst en Kultuur'.
Over Til Brugman
- 1 hoofdstuk: 'Het groteske als obsessie' over 'Scheingehacktes' in 'Onderzoek en vertoog 2' van Victor E. van Vriesland (1958)
- Een bijdrage over Til Brugman in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Marleen Slob (mei 1996).
- Herbert Remmert en Peter Barth, 'Hannah Höch: Werke und Worte' (1982)
- Een hoofdstuk over Til Brugman in 'Kritisch proza' van F. Bordewijk (1982)
- 'Lust en gratie' bracht in de herfst van 1988 een themanummer uit over Til Brugman en Hannah Höch.
- Marleen Slob, ''De mensen willen niet rijpen, vandaar': leven en werk van Til Brugman (1994)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- In haar werkkamer had ze een originele Rietveldstoel. Deze
stoel is sinds 2010 te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam.
- In Den Haag is een straat naar haar genoemd: het Til Brugmanplantsoen.
- Een portret (olieverf op doek) van Til Brugman door Hanna Höch (ca. 1930) én een portret (olieverf op doek) van Til Brugman door G. Koref-Musculus, gemaakt in 1950, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
Literaire prijzen
- Novelleprijs van de stad Amsterdam 1952
- Marianne Philips-prijs 1952 voor haar gezamenlijk werk
Til Brugman was lid van de jury voor volgende prijzen:
- Prijs van de Stichting Kunstenaarsverzet 1942-1945 (1952)
Opmerkingen
- Til Brugman was de oudste dochter in een gegoed, katholiek gezin.
- Als kind was ze opstandig. Haar ouders stuurden haar naar een meisjesinternaat toen ze twaalf was. Daarna hielp ze haar moeder met de huishouding en de opvoeding van haar acht jongere broertjes en zusjes.
- In 1911 kreeg ze (weer) ruzie met haar ouders en ging ze op kamers wonen. Ze ging werken als handelscorrespondente.
- Til Brugman leerde zichzelf Japans en studeerde Engels en psychologie in Parijs, Londen en Berlijn.
- Rond 1908 leerde ze op dansles Piet Mondriaan kennen. Via hem kwam ze in contact met o.a. Theo van Doesburg en J.P. Oud.
- In 1917 ging ze Den Haag wonen. Ze ging particuliere lessen geven in vreemde talen.
- Vanaf begin jaren '20 was ze commissionair en handelsreiziger voor het werk van Piet Mondriaan en andere (aan De Stijl gerelatereerde) kunstenaars. In deze tijd begon ze met het schrijven van klankgedichten.
- In 1926 leerde ze Hannah Höch (Dadaïstisch kunstenares) kennen. Ze leefden bijna tien jaar samen aan de Ligusterstraat in Den Haag en vanaf 1929 in Berlijn.
- Til Brugman begon pas op latere leeftijd te publiceren.
- Til Brugman woonde in Reeuwijk, met uitzicht op de Reeuwijkse plas.
- Til Brugman had sinds 1937 een chronische nierziekte. Vanaf 1946 had ze ook een angina pectoris.
- In juli 1958 raakte ze langzaam verlamd. Ze overleed op 24-07-1958 in het Van Itersonziekenhuis in Gouda.
- Til Brugman werd op 28-07-1958 begraven op de Oosterbegraafplaats, Kruislaan, Amsterdam.
- Ze wilde graag een draaiorgel bij haar begrafenis. Dit was niet schriftelijk vastgelegd en de familie besliste anders. De familiel liet haar wel de Heilige Sacramenten toedienen. Het is maar zeer de vraag of ze dit gewild had.
Anderen over Til Brugman
- Karakteristiek voor haar werk zijn een satirische humor en een ingehouden-moralistische toon. (J. Goedegebuure, De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden, blz. 115)
- Brugman beschikte niet over humor en het ontbrak haar ook aan andere vaardigheden die de kunsten van aapjes aantrekkelijk maken: snelheid, lenigheid, wendbaarheid. De grotesken in deze bundel zijn niet alleen in een trage negentiende-eeuwse en bovendien slechte stijl geschreven, ze zijn ook voorspelbaar, zouteloos en moralistisch. De groteske is een zeer moeilijke kunstsoort, schreef Greshoff in 1950 en, zo voegde hij daaraan toe, 'Til Brugman is er in het geheel niet toe aangelegd.' (Elsbeth Etty, NRC, 17-02-1995)
- Omdat Brugman zich had voorgenomen voor haar vijftigste geen werk van enige omvang te publiceren - 'hoe langer je 't laat liggen, hoe rijper je werk wordt', zei zij in een interview -, maar ook doordat zij eerder geen uitgever vond en de Tweede Wereldoorlog voor vertraging zorgde, verscheen pas in 1946 haar eerste Nederlandstalige boek. (Marleen Slob, Kritisch literatuur lexicon, mei 1996)
Mijn favoriete citaat
Grote steden omhullen plekken, die, luttele schreden slechts van het groeiende gedruis der bedijvigheid gelegen, blijvend de vrede der blijmoedige stilte ademen, anders alleen de afgelegen buurtschap eigen.
(Til Brugman, De houten Christus, blz. 7)
Links
- Raban Internet Antiquariaat - voor tweedehands boeken van Til Brugman
- DBNL - Til Brugman
- Resources - Til Brugman
- NRC - Vegetarisme leidt tot kannibalisme; Til Brugman, een vergeten dadaïst
Bronnen o.a.
- C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
- P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst, letterkunde (1956)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Kritisch literatuur lexicon (mei 1996)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot? (1997)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (november 2022)