Hugo Brandt Corstius

Profiel

Achternaam: Brandt Corstius
Voornaam: Hugo
Geboren: 29-08-1935
Te: Eindhoven
Overleden: 28-02-2014
Te: Amsterdam
Pseudoniem(en): Hugo Brandt Corstius schreef onder het pseudoniem Piet Grijs o.a. in 'Vrij Nederland'. Onder het pseudoniem Stoker schreef hij van 1979 tot 1986 een column in 'De Volkskrant'. Verder gebruikte hij o.a. de pseudoniemen Raoul Achterhout,Apherdiano (x-3), Victor Baarn, Gerard Balthasar, Battus (NRC Handelsblad en Vrij Nederland), Batticus, drs. G. van Buren (NRC Handelsblad),Raoul Chapkis, Dolf Cohen, Jan Eter (Vrij Nederland), Jan Eter jr. Maaike Helder, Peter Malenkov, G. Prijs, Talisman, Juha Tanttu, Hugo de Torenkraai (Tirade), Jozef Trapjes en Joop den Uyl.

Elk pseudoniem vertegenwoordigt een deel van mijn persoonlijkheid.
Ik schrijf onder die naam uitsluitend namens dat facet van mijn karakter.
(Hugo Brandt Corstius, Vrij Nederland, 20-01-2001)

Hiernaast de eerste alinea van een recensie door K .Schippers van 'Blijf met je fikken van de luizepoten af' in de 'Haagse Post' van 18-04-1972. K. Schippers adviseert Piet Grijs een pseudoniem te nemen !!

Werk

Als H. Brandt Corstius

• Automatisch tellen en scheiden van Nederlandse lettergrepen (1964)
• Do computer in de taalkunde (1964)
• Exercises in Computational Linguistics (proefschrift) (1970)
• Algebraïsche taalkunde (1974)
• Weer een nieuw vak? Taken en grenzen van de computer-taalkunde (openbare les) (1974)
• Computer-taalkunde (1978)
• Denk na (1988)
• Water en vuur (1995)
• De hoofdredacteur (1995)
• Het gebergte: de tweeënvijftig romans van S. Vestdijk (met Maarten 't Hart) (1996)
• Vormen en woorden (Vermeerlezing 2003)
• Eetgeenvlees (2006)
• Mensenarm dierenrijk (2009)
• Rijmlijm (2011)
• Het beste van Hugo Brandt Corstius volgens Hugo Brandt Corstius (2020)

Als Raoul Chapkis

• De reizen van Pater Key (1966)
• Ik sta op mijn hoofd (1966)
• Zes dagen onbedachtzaamheid kan maken dat men eeuwig schreit (1966)
• Verzameld werk (1981)

Als Piet Grijs

• Grijsboek of De nagelaten bekentenissen van Raoul Chapkis (1970)
• Zinnig tuig (1971)
• Blijf met je fikken van de luizepoten af ! (1972)
• Piet Grijs is gek! (1975)
• A is een letter (1975)
• Televisie, psychiaters, computers en andere griezelverhalen (1978)
• Buikhuisen dom én slecht (1978)
• ... honderd. Ik kom! (1982)
• Vrijdag? Dit moet cultuur zijn! (1989)
• Schuld en boete (1993)

Als (Hugo) Battus

• De encyclopedie (1978)
• Opperlands taal- & letterkunde (1981)
• Rekenen op taal (1983)
• Tussen letter & boek (1985)
• Le dichtstal, Lille Fumière (1988)
• Een kettertje verschik (1988)
• Q (nieuwjaarsgeschenk, 1989)
• O'dom (1000 ex.) (1990)
• Symmys (1991)
• Letterkunst (1993)
• Opperlans! Taal- & letterkunde (2002)
• Opperlans woordenboek (2007)
• Taalgids voor Opperland (samengesteld door Liesbeth Koenen) (2015)

Als Batticus

• Klein maar zijn (2005)

Als Victor Baarn

(een gezamenlijk pseudoniem met enkele anderen):

• De Kroon (1980)

Als Stoker

• Verbrande turf (1982)

Als Dolf Cohen

• Liegen loog, gelogen (1987)

Als Maaike Helder

• Onbewolkt (1993)

Als Peter Malenkov

• De man die niet meer in de rij wou staan (1992)

Als Talisman

• Talismania (1993)

Brieven

• 1 brief aan Hugo Brandt Corstius in 'Omdat ik u begeer' van Arnon Grunberg (2007)

Vertalingen

Vertaald

• In het Indonesisch vertaald werk in 'Burung terbang di dada: acara malam sastra indonesia-belanda, 26 nopember 1987 = De vogel vliegt in mijn borst: programma literaire avond Indonesië-Nederland, 26 november 1987' (1987)

Hugo Brandt Corstius schreef een voorwoord/nawoord voor

• Willy Martin, Analyse van een vocabularium met behulp van een computer (1970)
• Peter Hoefnagels, 'Onbekende spreekwoorden en zegswijzen: de ontdekking van onbekende zegswijzen en hun verklaringen (1977)
• Peter Hoefnagels, Je zwam te grabbel gooien: onbekende spreekwoorden (1983)
• F. Bordewijk, Rood paleis: ondergang van een eeuw (1993)
• S. Vestdijk, Terug tot Ina Damman: de geschiedenis van een jeugdliefde (1995)
• Dieter Vandenbroucke, 'Grijs geheugen: de geschiedenis van Nederland en Vlaanderen in 943 namen' (2005)
• Karel van het Reve, Uren met Henk Broekhuis (2006)
• Len Munnik, Kat en muis (2008)

Bloemlezingen

Tonen

Tijdschriften

• Hugo Brandt Corstius was van 11-05-1957 tot 16-05-1959 redacteur van 'Propria cures'.
• Hugo Brandt Corstius schreef onder het pseudoniem Piet Grijs o.a. in 'Vrij Nederland'.
• Onder het pseudoniem Stoker schreef hij van 1979 tot 1986 een column in 'De Volkskrant'.
• Onder het pseudoniem Battus schreef hij in 'NRC-Handelsblad' en 'Vrij Nederland' artikelen en columns over taal.
• Hugo Brandt Corstius werkte mee aan 'Gandalf', 'Tirade', Hollands Maandblad', 'Avenue' en 'Het Parool'.
• Hugo Brandt Corstius publiceerde in 'Algemeen Handelsblad', 'Maatstaf', 'Hollands Diep', 'Ons Erfdeel', 'De Tweede Ronde'.

Over Hugo Brandt Corstius

• Louis Paul Boon besteedt in 'Boontjes 1966' twee bijdragen aan Raoul Chapkis.
• Een hoofdstuk: 'De zin van onzin' over Hugo Brandt Corstius in 'De Tweede Wet van Guépin' (1974) van J.P. Guépin.
• 1 hoofdstuk: 'geen, of de enige' over 'A is een letter' in 'Het eeuwige examen' van Jan Blokker (1977)
• 1 bladzijde over Piet Grijs in 'Lezersmemorie. Vierentachtig auteurs met hun boeken bij Querido - gekiekt, belicht en in lijstjes gezet' (1977)
• Een bijdrage over Hugo Brandt Corstius in 'Kritisch Lexicon van de Nederlandstalige Literatuur na 1945' door Nicolaas Matsier (oktober 1981).
• Martin van Amerongen, Wim de Bie e.a., 'De kroon op het kwetsen. De affaire H. Brandt Corstius. P.C. Hooftprijs 1984'. (1985)
• Theodor Holman, 'Vadermoord op Piet Grijs, Jan Blokker, Gerrit Komrij, Boudewijn Büch, Wim de Bie, Herman Zeevoerder (alias Gerard Reve), Nico Scheepmaker, Tamar, Journaille, Adriaan van Dis, Kees van Kooten, Karel van het Reve en anderen' (1986)
• 3 anekdoten over Hugo Brandt Corstius in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
• Een hoofdstuk over Hugo Brandt Corstius in 'Schrijversgezichten. Dertig auteurs geportretteerd door Geert Kooiman' (1990)
• Guus Middag bespreekt de tekst 'Een regel' van Raoul Chapkis in 'Ik ben een napraatpapegaai' (1990)
• Willem Frederik Hermans besteedt in zijn boek 'Malle Hugo' twee hoofdstukken aan Hugo Brandt Corstius. Ook de titel van het boek slaat op Hugo Brandt Corstius, al ziet Hermans dat ruimer: 'Natuurlijk is 'malle Hugo' voor mij méér dan die ene academische invalide. Het is bovenal een nationaal begrip geworden, het fabrieksmerk van het lasterlijk gezwets dat 'moet kunnen', dat gedoogd wordt en bekroond.' (Malle Hugo, blz. 7). Ook in Boze brieven van Bijkaart besteedt W.F. Hermans aandacht aan Hugo Brandt Corstius, o.a. op blz. 50/51.
• 1 hoofdstuk: 'Hugo Brandt Corstius (als Raoul Chapkis) - De reizen van pater Key' in 'Mijn eerste boek. 30 schrijversdebuten' van Kees de Bakker (1999)
• M. Leezenberg, 'Het postmoderne bewustzijn van Hugo Brandt Corstius' in 'Hollands maandblad' (november 1999)
• 2 columns: Theo van Gogh' en 'PC-Hooftprijs' in 'Trijfels' van Nico Scheepmaker (2006)
• A.G.M.F. Brok, 'De kroon op het kwetsen (1) De affaire Brandt Corstius' in 'Boekenpost 98' (november/december 2008)
• 2 teksten over Piet Grijs (door Renatie Rubinstein en door W.F. Hermans) in 'Het scherp van de snede. De Nederlandse literatuur in 100 en enige polemieken', samengesteld door Pierre Vinken & Hans van den Bergh (2010)
• 1 hoofdstuk: 'Chapkis' in 'Van Korreweg naar Korreweg 75 plaatsen in het leven van Gerrit Krol' van Ad Zuiderent (2010)
• Jelle Brand Corstius, 'As in tas' (2016)
• 2 hoofdstukken: 'Raoul Chapkis - Verzameld werk' en 'Battus - Opperlandse taal & letterkunde' in 'De canon der kanonnen. 130 jaar Propria Cures in 100 boeken' van Lex Bijlsma, Lucas Ligtenberg en Bob Polak (2020)

Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)

• Hugo Brandt Corstius werkte mee aan het satirische televisieprogramma 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer'.
• Hugo Brandt Corstius noemde in 'De Tijd' van 21-12-1979 als de drie beste boeken van de jaren '70:
  - Het Donner-rapport over Prins Bernhard
  - De vertaling door Rudy Kousbroek van Queneaus Stijloefeningen
  - A.V. Shubnikov en V.A. Koptsik, Symmetie is wetenschap en kunst
• 'Bureau Stationstraat' (hoorspel) (met anderen) (8 delen) (VPRO, 1980)
• Een zelfportret van Battus in 'Schrijvers tekenen zichzelf' (1980). Een uitgave van 'De Revisor'.
• Piet Grijs noemt in 'Het favoriete personage' (1983) Karlsson van Astrid Lindgren als zijn favoriete personage.
• 'Vrij Nederland' vroeg auteurs om hun top-10 voor 'De leeslijst'. De lijsten stonden in het nummer van 12-09-1987. 'Opperlandse taal- en letterkunde' stond op het lijstje van Charlotte Mutsaers op nr. 1.
• Hugo Brandt Corstius schreef een bijdrage: 'Vokobant Nabokov' voor "Uren met Karel van het Reve' (1991) t.g.v. diens 75e verjaardag en zijn afscheid als bestuurslid van 'Het Parool'.
• Hugo Brandt Corstius verzorgde gastcolleges literatuur aan de Leidsche Universiteit.
• Het gebergte (samen met Maarten 't Hart, over Simon Vestdijk) (1996)
• Hugo Brandt Corstius schreef een hoofdstuk 'Waarom God Van Frans Houdt' in 'Oprecht veinzen, over Frans Kellendonk, Schrijversprentenboek 43' (1998).
• Max Pam maakte voor HP/De Tijd (10-09-1999) een lijst met de 100 beste boeken van de eeuw. Hij nam hierin van Hugo Brandt Corstius op nr. 39 'Opperlandse taal- en letterkunde' op (Een grappig boek over niets, maar misschien toch over taal).
• Een kaart met foto en bi(bli)ografische gegevens van Hugo Brandt Corstius in 'Schrijverskwartet' (2009)
• Een portret (acryl op paneel) van Hugo Brandt Corstius door Ine Laurant, gemaakt in 1997, in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)

Literaire prijzen

• Anne Frank-prijs 1966 voor 'Ik sta op mijn hoofd'
• Burgemeester van Grunsven-prijs 1978 voor zijn gehele oeuvre. De prijs werd in besloten kring uitgereikt omdat Brandt Corstius onder het pseudoniem Jan Eter een artikel in 'Vrij Nederland' had geschreven, waarvoor de Amsterdamse officier van justitie een onderzoek had ingesteld wegens majesteitsschennis
• Cestoda-prijs 1978 voor de moeiteloze beoefening van de Nederlandse taal in al haar genres
• Multatuli-prijs 1982 voor 'Opperlands taal- en letterkunde
• In 1984 was door de Jury de P.C. Hooft-prijs aan Hugo Brandt Corstius toegekend. De verantwoordelijk minister Elco Brinkman weigerde de prijs aan hem uit te reiken vanwege de (te) felle toon in zijn columns. Een schandaal was geboren. De P.C. Hooft-prijs verdween als Staatsprijs. Drie jaar later kwam de prijs in een andere vorm terug en Brandt Corstius werd als eerste voorgedragen voor de nieuwe prijs
• Toen minister Brinkman weigerde de P.C. Hooft-prijs aan Hugo Brandt Corstius te geven ging Nico Scheepmaker via zijn Trijfel-column geld inzamelen voor een alternatieve prijs. Hij had al bijna ƒ 10.000 gulden bij elkaar toen Brandt Corstius liet weten hier niet aan mee te willen werken
• Busken Huet-prijs 1985 voor 'Rekenen op taal'
• P.C. Hooft-prijs 1987 voor essays voor zijn gehele oeuvre

Hugo Brandt Corstius was lid van de jury voor volgende prijzen:

• P.C. Onthoof-tprijs 1959
• Prozaprijs van de gemeente Amsterdam 1968
• P.C. Hooft-prijs 1996 (voorzitter)

Biografische opmerkingen

• De vader van Hugo Brandt Corstius was hoogleraar vergelijkende literatuurwetenschap in Utrecht.
• Na de Tweede Wereldoorlog werd Hugo Brandt Corstius naar Zwiterland gestuurd om aan te sterken.
• Hugo Brandt Corstius volgde het gymnasium in Utrecht.
• Hugo Brandt Corstius volgde colleges wiskunde, filosofie en Algemene Taalwetenschap in Amsterdam. Hij promoveerde in 1970 op een proefschrift over computertaalkunde.
• Na zijn studie werkte hij bij het Mathematisch Centrum in Amsterdam, waar hij ook woonde.
• Hugo Brandt Corstius werkte mee aan de tv-programma's 'Zo is het toevallig ook nog eens een keer' en 'Hadimassa' van de VARA. Ook was hij forumlid van het VPRO-radioprogramma 'Welingelichte kringen'.
• Spraakmakend was zijn polemiek tegen de criminoloog Wouter Buikhuisen, die het verband tussen criminele aanleg en biologische factoren wilde onderzoeken. Buikhuisen raakte overspannen en verloor zijn baan bij de Universiteit van Leiden.
• In 1974 werd hij buitengewoon hoogleraar automatische informatieverwerking aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam.
• Vooral in zijn essayistisch proza is hij zeer scherp en sterk. Dit leidde nogal eens tot rumoer. Zo stelde de Amsterdamse officier van justitie in 1978 een onderzoek in wegens majesteitsschennis in een column van Jan Eter in 'Vrij Nederland' en weigerde minister Brinkman in 1984 de P.C. Hooft-prijs aan hem toe te kennen (o.a. omdat hij in een column minister Ruding van financiën met Eichmann had vergeleken).
• Als hoogtepunt in zijn werk wordt 'Opperlands taal- & letterkunde' gezien. Een (bijna) wetenschappelijk aandoende inventarisatie van taalcreativiteit in het 'Opperlands', het 'Nederlands op vakantie'.
• Hugo Brandt Corstius doceerde aan de Universiteit van Amsterdam aan doctoraal studenten Nederlands die zich wilden bekwamen in het schrijven van culturele beschouwingen voor een breed publiek.
• In 1998 bekleedde hij de Leonardo-leerstoel aan de Universiteit van Tilburg.
• In september 1999 werd Hugo Brandt Corstius door staatssecretaris Van der Ploeg benoemd tot lid van de commissie Letteren van de Raad voor Cultuur.
• Hugo Brant Corstius woont afwisselend in Amsterdam en in Parijs. In Parijs doceert hij Neerlandistiek aan de Sorbonne.
• Vanaf april 2003 trad Hugo Brandt Corstius twee maanden op als derde gastschrijver aan de Technische Universiteit Delft.
• Zijn dochter Aaf Brandt Corstius schreef (gewaardeerde) columns voor NRC.Next en voor 'de Volkskrant'. (en bewijst daarmee via een omweg dat de criminoloog Buikhuisen achteraf toch gelijk had met zijn door HBC verguisde erfelijkheidtheorie - zegt Jan Zandbergen in Hp/De Tijd van 05-05-2006)

handtekening 'Raoul Chapkis'.

Anderen over Hugo Brandt Corstius

• Ik heb - terwijl ik haast nooit lach als ik lees, alleen soms met grimmig genot mijn mond vertrek als me iets bevalt - in bed liggend, me een halve kramp gelachen om het stuk van Brandt Corstius; het heeft iets van mij, maar het is veel gekondenseerder en ingehoudener. Bid die man, dat hij voortaan geen enkele maand verstek laat gaan. (Gerard Reve in een brief aan Geert van Oorschot, 22-07-1963, Brieven van een aardappeleter, blz. 36)
• Het soort denken dat Brandt Corstius beoefent is op de keper beschouwd heel simpel, door de manier waarop hij zich van logica bedient, en het is uiterst gevarieerd door zijn fantasierijke toepassing daarvan. Omkering van enigerlei soort is wat er vrijwel overal in het werk gebeurt, hetzij door middel van een redenering ad absurdum, hetzij door middel van het verrassend perspectief. (Nicolaas Matsier, Kritisch literauur lexicon, oktober 1981)
• Door middel van een heldere en logische redeneertrant komt Brandt Corstius soms tot conclusies die de waarheid op zijn kop schijnen te zetten. (G.J. van Bork, De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden, blz. 104)
• Zijn kracht is de eigen logica waarmee hij feiten en gebeurtenissen in een onweerlegbaar verband brengt. Hij is de voortdurende schepper van een tegenwerkelijkheid. Die de echte moet zijn. Er is niets tegenin te brengen, tenzij door een andere columnist of schrijver. (Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs, blz. 78)
• Piet Grijs schreef over Multatuli: 'Die man is niet kapot te krijgen'. Grijs zelf (thans Bijna Kaal) maar al te gemakkelijk, vrees ik. (W.F. Hermans, Dinky Toys, blz. 72)
• Hugo Brandt Corstius
  Battus, Raoul Chapkis,
  Jan Eter, Dolf Cohen,
  Stoker, Piet Grijs.
  
  Wie zich bedient van zo'n
  schuilnaamverzameling
  is óf een waar genie,
  óf niet goed wijs.
  (Kees B. Tam, Linksaf, september 1987)
• Niet het minst verdienstelijke aspect van Brandt Corstius' beschouwend proza- laten we de officiële term maar aanhouden - is de lucide stijl. Ondanks de verschillen die er bestaan tussen bijvoorbeeld de stukken van drs. G. van Buren en Stoker in stilistisch opzicht - 'zij' schrijft wat archaïserend/plechtstatig, hij recht-voot-z'n-raap - geldt voor alle dat ze in een loupezuiver, helder en vaak bijzonder vermakelijk Nederlands zijn geschreven. Hugo Brandt Corstius heeft onze taal verrijkt met nieuwe woorden en uitdrukkingen en onze literatuur met vele bundels glanzend proza. (Considerans P.C. Hooft-prijs voor beschouwend proza).
• In alles wat hij schrijft, in welke hoedanigheid ook, legt hij hetzelfde aplomb aan den dag, dezelfde tegenspraak-heeft-geen-zintoon. En nooit kun je erop vertrouwen dat alles klopt wat hij zegt. Je moet je eigen hersens meenemen en niet te goedgelovig zijn. (Tobias Schalken, VN, 23-03-2002)
• Literatuurgigant
  Hugo Brandt Corstius
  Leest u eens verder
  Dat scheelt weer gezoek
  
  Hij staat al lang onder
  Opperlandslievende
  Taalfetisjisten
  Als Battus te boek
  (Max van Velzen, http://www.freakface.com/ollekebollekes/)
• HBC noemde zichzelf Piet Grijs, maar was in alles zwart-wit. (Max Pam. Volkskrant, 05-03-2014)
• Voor hem was het een principe om je juist níet aan regels te houden. De wereld diende zich aan hém te conformeren. Pas toen ik mijn rijbewijs had en de verkeersregels kende, begreep ik hoe ver dat ging. Als mijn vader naar links moest op een rotonde, dan reed hij er niet driekwart omheen, maar sloeg hij gewoon meteen linksaf. Ook ging hij ooit met de fiets over de vluchtstrook van de snelweg. Door de Velsertunnel. Toen ik hem vroeg waarom hij dat deed, antwoordde hij: 'Het was de kortste route.' (Jelle Brandt Corstius, As in tas, blz. 52)

Mijn favoriete citaat

Schaats, te kleine slede,
waarop slechts staanplaats voor eenbenige is te vinden.
Worden daarom vaak met twee tegelijk verkocht.
Zie niet schaar.
(Battus, De encyclopedie, blz. 7173)

Naar een overzicht van citaten van Hugo Brandt Corstius

Hugo Brandt Corstius heeft diverse keren aangegeven bewondering te hebben voor Kees Stip. Stip schonk hem op 22 april 1982 een exemplaar van het bundeltje 'Dames, dames ...'. In dit bundeltje staat tien limericks en Kees Stip schreef er bij wijze van opdracht een elfde in:

Bronnen o.a.

• Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
• Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
• Kritisch literauur lexicon (oktober 1981)
• Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
• Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
• De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
• Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
• Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
• Schrijversgezichten (1990)
• Prisma van de pseudoniemen (1992)
• Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
• Kees Fens, Doorluchtig glas. Vijftig jaar P.C. Hooft-prijs (1997)
• Encarta '98 (1997)
• Gelders Dagblad (24-09-1999)
• Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
• Website van de Koninklijke Bibliotheek (Februari 2020)