Gerrit Achterberg
Profiel
Achternaam: Achterberg Voornaam: Gerrit Geboren: 20-05-1905 Te: Neerlangbroek Overleden: 17-01-1962 Te: Oud-Leusden |
(uit: Vloedlijn (1954) |
Pseudoniem(en): Voor zover mij bekend heeft Gerrit Achterberg niet onder pseudoniem gepubliceerd.
Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.
De namen afgelegd, die hij verwierf.
Behoudens deze steen, waarop geschreven:
de dichter van het vers, dat niet bedierf.
(Gerrit Achterberg, Osmose)
Voor tweedehands boeken | Ook van Gerrit Achterberg |
Raban Internet Antiquariaat | Klik hier ! |
Werk
Poëzie
- De zangen van twee twintigers (privé-uitgave, samen met Arie Jac. Dekker) (1924)
- Afvaart (1931)
- Eiland der ziel (1939)
- Dead end (300 ex.) (1940)
- Osmose (300 ex.) (1941)
- Thebe (300 ex.) (1941)
- Huis: ode (bibliofiel, 75 ex) (1943)
- Reiziger "doet" Golgotha (1943)
- Kleine kaballistiek voor kinderen (rijmprent) (1944)
- Schaatsenrijder (vouwblad, 130 ex.) (1944)
- Meisje (biblioiel, 110 ex.) (1944)
- Sintels (1944)
- Morendo (1944)
- Eurydice (275 ex.) (1944)
- Kamer (vouwblad) (1944)
- Limiet (1945)
- Stof (1946)
- Radar (200 ex.) (1946)
- Sphinx (1946)
- Energie (1946)
- Cryptogamen (verzamelbundel) (1946)
- Existentie (1946)
- En Jezus schreef in 't zand (1947)
- Doornroosje (1947)
- Hoonte (1949)
- Sneeuwwitje (1949)
- Herschepping (1950)
- Woord (rijmprent, 30 ex.) (1950)
- Mascotte (1950)
- Oude cryptogamen (verzamelbundel) (1951)
- Cenotaaf (1953)
- Ode aan Den Haag (1953)
- Ballade van de gasfitter (1953)
- Autodroom (1954)
- Cryptogamen III (verzamelbundel) (1954)
- Voorbij de laatste stad (bloemlezing, door Paul Rodenko) (1955)
- Spel van de wilde jacht (1957)
- Embryo (bibliofiel) (ca. 1960)
- Cryptogamen IV (verzamelbundel) (1961)
- Vergeetboek (1961)
- Verzamelde gedichten (1963)
- Het weerlicht op de kimmen (bloemlezing door J.C. Achterberg-Van Baak) (1965)
- Ode aan Den Haag/Ballade van de gasfitter (1968)
- Zestien (1968)
- Breve Antologia (1968)
- Zestien kwatrijnen (bibliofiel, 40 ex.) (1968)
- Dertig verzen van Gerrit Achterberg (bibliofiel, 175 ex.) (1968)
- Achterberg: zeven gedichten van Gerrit Achterberg met etsen van Jan van der Pol (1968)
- Blauwzuur (1969)
- Radar (facs. uitgave van het handschrift) (1970)
- Verzamelde gedichten (1972)
- Verzoendag (bibliofiel, 200 ex.) (1972)
- De dichter is een koe (biblofiel, 200 ex.) (1973)
- Radar (bibliofiel, 20 ex.) (1973)
- Vincent (bibliofiel, 50 ex.) (1974)
- Directeur (1976)
- Zeven gedichten (bibliofiel, 150 ex.) (1979)
- Dwingelo (bibliofiel, 120 ex.) (1979)
- Gerrit Achterberg foto-grafisch (zes rijmprenten) (1979)
- Hulshorst (klandistien, 15 ex.) (1979)
- Fiatproef van Spel van de wilde jacht (bibliofiel) (1980)
- Achtergebleven gedichten (1980)
- Acht kwatrijnen (biblioifel, 30 ex.) (1980)
- Werkster (bibliofiel, 200 ex.) (1981)
- November (bibliofiel, 133 ex.) (1981)
- Winteravond (bibliofiel, 40 ex.) (1982)
- De zangen van een twintiger (bibliofiel, 99 ex.) (1983)
- Daggelder (bibliofiel, 70 ex.) (1983)
- Illusie (bibliofiel, 25 ex.) (1983)
- Drie versies van Vicent (bibliofiel, 275 ex.) (1984)
- Jeugdvers 1 (vouwblad, 78 ex.) (1984)
- Jeugdvers II (vouwblad, 78 ex.) (1984)
- Kleine kaballistiek voor kinderen (bibliofiel, 80 ex.) (1984)
- Zestien (bibliofiel, 16 ex.) (1984)
- Standbeeld (poster) (1984)
- Kwatrijn nr. 10 uit Osmose, 1941 (ca. 1984)
- Aanzet tot overspel (bibliofiel, 275 ex.) (1985)
- Positie (bibliofiel) (1985)
- De duidelijke dr. of Geharrewar met Zeydje (bibliofiel, 33 ex.) (1985)
- Longa Palus (bibliofiel, 150 ex.) (1985)
- Passage (bibliofiel, 100 ex.) (1985)
- Toen haar gestalte... (bibliofiel, 125 ex.) (1986)
- Kleine kaballistiek voor kinderen (bibliofiel, nieuwjaarsgeschenk, 800 ex.) (1986)
- Bijenkorf (bibliofiel, 150 ex.) (1986)
- Klok (bibliofiel, 40 ex.) (1986)
- De duidelijke Dr of geharrewar met Zeydje (bibliofiel) (1986)
- Bruiloft (bibliofiel, 150 ex.) (1986)
- Hulshorst (met 'Adlestrup' van Edward Thomas) (bibliofiel, 43 ex.) (1986)
- Ballade van de winkelbediende (bibliofiel, 50 ex.) (1986)
- Een ongepubliceerd gedicht van Gerrit Achterberg (bibliofiel, 290 ex.) (1986)
- Code (bibliofiel, 150 ex.) (1987)
- Afvaart (bibliofiel, 25 ex.) (1987)
- De zangen van een twintiger (bibliofiel) (z.j.)
- III (bibliofiel, 100 ex.) (1988)
- Huis (bibliofiel, 111 ex.) (1988)
- Vervulling (poster) (1988)
- Ode (bibliofiel, 160 ex.) (1989)
- Huisbewaarder (bibliofiel, vouwblad)
- Risico (bibliofiel, 60 ex.) (1989)
- Vier versies (bibliofiel, nieuwjaarsgeschenk, 295 ex.) (1990)
- Aquarium (bibliofiel, 165 ex.) (1990)
- Kind (kerstwens) (1990)
- Verzamelde gedichten (1991)
- Symbolen worden tot cymbalen (bloemlezing door R.L.K. Fokkema) (1991)
- Dit is het blinkend lopen (bibliofiel, vouwblad, 25 ex.) (1991)
- Onderweg (bibliofiel, 135 ex.) (1991)
- Zestien (bibliofiel, 16 ex.) (1992)
- Smart / Grief (bibliofiel) (1993)
- Ichtyologie (nieuwjaarsgeschenk) (1994)
- Ultra montes (bibliofiel) (1996)
- Drie jeugdgedichten (jaarwisselingsgeschenk, 250 ex.) (1996)
- De zaterdag staat nog helemaal open (jaarwisselingsgeschenk, 235 ex.) (1999)
- Gerrit Achterberg. Gedichten - Historisch-kritische uitgave (4 delen, verzorgd door P.G. de Bruijn) (2000)
- Verzamelde gedichten (november 2000)
- 10 mooiste gedichten van Gerrit Achterberg (poëziekaarten) (1999)
- Gerrit Achterberg, gedichten: historisch-kritische uitgave (2000)
- Een overgeschoten vers (bibliofiel) (2001)
- Doornroosje (bibliofiel, 10 ex.) (2002)
- Twist met ons, twist met ons, twist niet met mate (met M. Nijhoff) (bibliofiel, 2003)
- Zestien II (bibliofiel, 65 ex.) (2003)
- Gerrit Achterberg (bibliofiel, 65 ex.) (2005)
- Eén meer dan ik tel (een keuze uit zijn gedichten door Eva Gerlach) (2005)
- Alle gedichten (2 delen) (2005)
- Huisbewaarder (bibliofiel) (2005)
- Rijmprenten Gerrit Achterberg (20 prenten in doos) (2021)
In memoriam Gerrit Achterberg I
Huis. Thebe. Existentie. Energie.
Euridyce. Morendo. Sintels. Meisje.
Sphinx. Radar. Cryptogrammen. Stof. Limiet.
nog zinderend natrillen in mijn hart.
Nadien heb ik je weinig meer gelezen:
't was niet mijn land, voorbij die laatste stad.
zo ongeveer als de tb-bacillen
die in mijn rechterlong zijn ingekaasd.
van vrees door aderen en ingewanden.
Word ik dan toch nog naar je teruggekaatst?
Proza
Van Gerrit Achterberg is bekend dat hij zijn uitgever jaren in de waan heeft gelaten dat hij een roman zou schrijven - zijn uitgever drong daar op aan, omdat poëzie nu eenmaal aan de straatstenen niet te slijten is. Maar Achterberg schreef nooit proza. (Willem Kuipers, Volkskrant, 10-04-1992)Brieven
- Briefwisseling met Marsman
- Briefwisseling met Vestdijk
- Briefwisseling met Gerrit Kamphuis (bezorgd door R.L.K. Fokkema) (1987)
- Briefwisseling met zijn uitgevers 2 delen, (bezorgd door R.L.K. Fokkema en Joost van der Vleuten) (1989)
- Drie brieven (bibliofiel, 85 ex.) (1990)
- Briefwisseling met Ed. Hoornik (bezorgd door R.L.K. Fokkema) (1990)
- 1 brief van Gerrit Achterberg aan Ed. Hoornik (05-03-1941) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
- 1 brief van Harry Mulisch aan Gerrit Achterberg (31-03-1951) in 'Briefgeheim', samengesteld door René van Stipriaan (1993)
- Brieven van Achterberg aan Hans Keilson in 'Maandblad Geestelijke Volkgezondheid' (september 2003)
Vertalingen/bewerkingen
Vertaald:
- Matière Poemes (H. Breuker, F.J.Temple, F. Cariès) (Franse vertalig van 'Stof', 600 ex.) (1952)
- In het Engels vertaald werk van Gerrit Achterberg in 'New world writing' (1955)
- Hayula (Arabische vertaling door Saad Saëb van 'Stof', gebaseerd op de Franse vertaling) (1961)
- Breve antología. Selección y traducción de Francisco Carrasquer (Spaanse vertaling door Francisco Carrasquer) (1968)
- In het Hongaars vertaald werk van Gerrit Achterberg in 'Kezek dicsérete' (1969)
- A tourist does Golgotha and other poems, selected, translated and explicated by Stan Wiersma (1972)
- 3 in het Engels vertaalde gedichten in 'Post-war Dutch & Flemish Poetry, Poetry Australia', number fifty-two', selected and introduced by R.P. Meijer (1974)
- In het Russisch vertaald werk van Gerrit Achterberg in 'Martinjus Nejchof, Adrian Roland Cholst, Simon Vestdejk, Jakobjus Kornelis Blum, Gerrit Achterberg, Gerrit Kauvenar, Ljusebert' (1977)
- 13 gedichten in James Holmes and William Jay Smith, Dutch interior: Postwar Poetry of the Netherlands and Flanders (vertaald door James Brockway, James S. Holmes en Adrienne Rich) (1984)
- 7 gedichten van Gerrit Achterberg in 'Tärningskastet 12' (vertaald in het Zweeds door Lasse Söderberg) (1985)
- Dutch poems-paper-type (vertaald door P.K. King en Stan Wiersma) (bibliofiel, 75 ex.) (1986)
- Dornröschen. 25 Sonette (vertaald door Arno Piechorowski) (bibliofiel, 111 ex.) (1986)
- Drie gedichten van Gerrit Achterberg, in Hebreeuwse vertaling van Saul van Messel (bibliofiel, 100 ex.) (1986)
- Hidden weddings: selected poems (vertaald door Michael O'Loughlin) (1987)
- Werk van Gerrit Achterberg in 'Helan xiandai shixuan' (Chinese vertaling van moderne Nederlandse poëzie van diverse dichters) (1988)
- But this land has no end (bloemlezing, vertaald door Pleuke Boyce) (1989)
- 3 gedichten in 'Nederlandse poëzie in het Hebreeuws' door Saul van Messel (1990)
- Reiziger holdt an in Golgotha (Drentse vertaling van 'Reiziger 'doet' Golgotha' door Roel Reijntjes) (bibliofiel, 12 ex.) (1991)
- Smart = Grief (vertaald door James Brockway) (bibliofiel, 60 ex.) (1993)
- In het Servo-Kroatisch vertaald werk van Gerrit Achterberg in 'Malo svedocanstvo ver: poezija = Kleine akte van geloof' (1994)
- Werk van Gerrit Achterberg in 'Singers behind glass: eight modern Dutch poets' (vertaald door James Brockway) (1995)
- In het Russisch vertaald werk van Gerrit Achterberg in '500 let poezii Niderlandov v perevodach Evgenija Vitkovskogo' (1995)
- Túnarsjitekt (Friese vertaling door Karel F. Gildemacher) (bibliofiel, 25 ex.) (1995)
- In het Friulans en Italiaans werk van Gerrit Achtebrerg in 'Mimese: versione poetiche in friulano' (1999)
- Herman van der Heide, 'Colpito dalla fionda di Dio: un'introduzione alla poesia di Gerrit Achterberg' (2003)
- Gedichten van Gerrit Achterberg in 'Landscape with rowers: poetry from the Netherlands', vertaald door J.M. Coetzee (2004)
- Caretaker (Engelse vertaling door P.K. King) (bibliofiel) (2005)
- Oda Gaage i drugie stichotvorenija (Russische vertaling van gedichten uit diverse bundels door Irina Michajlovoj) (2007)
- De dichter is een koe: translated (tweetalige uitgave, bibliofiel, 10 ex.) (2008)
- Bert Veldstra en Ingrid Denys, 'Concordantie op de verzamelde gedichten van Gerrit Achterberg' (cd-rom) (2012)
- Anti-materie = Antimaterie = Anti-matter (Nederlandse tekst met vertaling in het Duits door Ard Posthuma en vertaling in het Engels door Alasdair MacDonald) (2013)
- Ad Haans, ' GeDICHTen van Gerrit Achterberg GeOPENd' (2013)
- In het Friulisch/Italiaans vertaald werk van Gerrit Achterberg in 'Melopee: siet poets neerlandês' (2014)
- Du und der Tod und Ich (Duitse vertaling van een keuze uit zijn gedichten door Alfred Schreiber) (2015)
- Hendrik Marsman, Gerrit Achterberg, Land ohne Ende: ausgewählte Gedichte: Niederländisch-Deutsch (in het Duits vertaald door Alfred Schreiber (2016)
- L'ovaire noir de la poézie: poèmes (vertaald door Daniel Cunin) (2021)
Bloemlezingen
Tijdschriften
- Al vanaf 1926 werden er gedichten van Achterberg in tijdschriften gepubliceerd. De eerste waren drie 'Strophen' in 'Elseviers geïllustreerd Maandschrift'.
- In 1928 en 1929 publiceerde hij gedichten in 'De Gids', 'Elseviers Geïllustreerd Maandschrift' en 'De Gemeenschap'.
- Gerrit Achterberg publiceerde vanaf 1930 in het protestantse tijdschrift 'Opwaartsche wegen' en in 'De Vrije Bladen'.
- In 1949 publiceerde Achterberg gedichten in 'Het Woord' .
- Gerrit Achterberg werkte mee aan 'Podium'.
- Gedichten van Gerrit Achterberg werden o.a. gepubliceerd in 'Apollo', 'Centaur', 'Criterium', 'Ad Interim', 'Standpunte', 'Vrij Nederland' en 'Maatstaf'.
Over Gerrit Achterberg
- A. Donker, 'Hannibal over den Helicon' (1940)
- 1 hoofdstuk: 'Gerrit Achterberg. Osmose' in 'Gewikt en gewogen' van D.A.M. Binnendijk (1942)
- 1 hoofdstuk: 'Gerrit Achterberg' in 'Verzameld werk IV - Critisch proza' van H. Marsman (1947)
- D.J. Opperman, 'Gerrit Achterberg' in 'Standpunte' (januarie 1947)
- Bertus Aafjes, 'Gerrit Achterberg, de dichter van de sarcophaag: aanteekeningen bij zijn poëzie' (1943)
- 'Commentaar op Achterberg. Opstellen van jonge schrijvers over de poëzie van Gerrit Achterberg' (verzameld door Fokke Sierksma) (1948)
- Een hoofdstuk over 'Mozart' van M. Nijhoff en 'Eine kleine Nachtmusik' van Gerrit Achterberg in 'Vers tegen vers' van Hendrik de Vries (1949)
- Een biografie(tje) van Gerrit Achterberg in 'Zesentwintig biografieën' door Ed. Hoornik, Bert van Eyk e.a. (1949)
- Een hoofdstuk over 'Henri Rousseau' van Sheila Cussons en 'Henri Rousseau' van Gerrit Achterberg in 'Vers tegen vers' van Hendrik de Vries (1949)
- Manuel van Loggem, 'Oorsprong en noodzaak: het werk van Gerrit Achterberg' (1950)
- 1 hoofdstuk: 'Het water uit de rots. Gerrit Achterberg' in 'Toetssteen' van Ed. Hoornik (1951)
- Een hoofdstuk 'De schoonheid van het onvoltooide' in 'Triptiek' van G. Stuiveling (1952)
- Een hoofdstuk 'Gerrit Achterberg' in 'Zeventien dichters' (1952)
- 1 hoofdstuk: 'Gerrit Achterberg - Eiland der zee' in '1905-1955 van jaar tot jaar van boek tot boek. Hoogtepunten uit vijftig jaar nederlandse letterkunde', uitgezocht en ingeleid door dr. J. Hulsker en Dr. G. Stuiveling (1956)
- 1 hoofdstuk: 'Het experiment van Gerrit Achterberg en dat van de jongeren' in 'Onderzoek en vertoog 2' van Victor E. van Vriesland (1958)
- 1 hoofdstuk, 'Gerrit Achterberg' in 'Gegist bestek deel 1: Benaderingen en ontmoetingen' van C.J.E. Dinaux (1958)
- Reinder P. Meijer, 'Bijdrage tot de studie van de poëzie van Gerrit Achterberg' (proefschrift) (1958)
- Een hoofdstuk: 'Spelen met woorden' in 'Concurreren met de sterren' van Adriaan Morriën (1959)
- 1 hoofdstuk: 'Humor van een hermetist - Gerrit Achterberg' in 'Voor en na de explosie: Opstellen over poëzie' van Simon Vestdijk (1960)
- Jack Feenstra, 'In memoriam Gerrit Achterberg (twee gedichten) (bibliofiel, 50 ex.) (1962)
- Ed. Hoornik, 'Het water uit de rots / Gerrit Achterberg' in 'Over en weer' (1962)
- Piet Calis besteedt een hoofdstuk aan Gerrit Achterberg in 'Daling van temperatuur. Twaalf Nederlandse dichters 1890-1960' (1964)
- 'De Gids' en 'Maatstaf' kwamen in 1964 met een herdenkingsnummer.
- 1 interview met Gerrit Achterberg in 'Scheppen riep hij gaart van Au' van H.U. Jesserun d'Oliveira (1965)
- 1 hoofdstuk: 'Vergeetboek' in 'Keurschrift uit de hedendaagse Noord- en Zuidnederlandse letteren' van Willem Brandt (1964)
- Bert Bakker en Andries Middelkoop, 'Nieuw kommentaar op Achterberg' (1966)
- Francisco Carrasquer, 'Quelques exemples de traduction du poète néerlandais Gerrit Achterberg à l'espagnol' in 'Levende talen' (juni 1966)
- R.A. Cornets de Groot, 'De open ruimte: opstellen over: A. Roland Holst, Gerrit Achterberg, J.H. Leopold, Simon Vestdijk, Harry Mulisch, Simon Vinkenoog, Lucebert' (1967)
- H.U. Jeserun d'Oliveira, 'Gerrit Achterberg: De lyriek van de aangesproken persoon' in 'Literair lustrum 1961-1966, samengesteld door J.J. Oversteegen, Kees Fens, H.U. Jeserun d'Oliveira (1967)
- A.F. Ruitenberg-de Wit, 'Formule in den morgenstond, een studie over het dichtwerk van Gerrit Achterberg' (1968)
- R.A. Cornets de Groot, 'Labirinteek: opstellen ovre: Guido Gezelle, A.C.W. Staring, Jan G. Elburg, Lucebert, Willem Elsschot, Anthonie Donker, Herman Gorter, M. Nijhoff, Remco Campert, Cornelis Crul, Gerrit Achterberg' (1968)
- Albert de Longie, 'Gerrit Achterberg' (1969)
- 1 hoofdstuk: 'Gerrit Achterberg - Code' in 'Het Nederlandse gedicht na 1880' van Martien J.G. de Jong (1969)
- 1 hoofdstuk: 'Over Gerrit Achterberg en zijn poëzie' in 'Een stoet van beelden zag ik langs mij gaan: schrijversgestalten door Martinus Nijhoff' (1970)
- Martien J.G. de Jong, 'Bewijzen uit het ongerijmde: het probleem
Achterberg' (1971)
- R.A. Cornets de Groot, 'Contraterrein: opstellen over Gerrit Achterberg, Rhijnvis Feith, Herman Gorter, W.F. Hermans, Harry Mulisch, Simon Vestdijk e.a. (1971)
- P.J. Meertens, 'Levensbericht Gerrit Achterberg' in 'Jaarboek van de maatschappij der Nederlandse letterkunde te Leiden 1968-1969' (1971)
- Daisy Wolthers, R.L.K. Fokkema, 'Achterberg in kaart' (1971)
- Martien J.G. de Jong, 'Nogmaals inzake Achterberg' (1972)
- R.L.K. Fokkema, 'Varianten bij Achterberg', 2 delen (proefschrift) (1973)
- Margaretha H. Schenkveld, 'Aantekeningen bij Achterbergs "Spel van de wilde jacht"' (1973)
- Roel Houwink, 'Het raadsel Achterberg' (1973)
- Herman Janssens, '"En bijbelteksten lagen op de loer": (mania religiosa, 931 ): een studie naar de Bijbelse achtergronden in het werk van Gerrit Achterberg' (1974)
- Alfons Michel Van Bever, 'Een dubbelvouw naast het geblekene: verbeeldingsgestalten van de dubbelruimte in de poëzie van Gerrit Achterberg: een studie van enkele grensmotieven' (1974)
- Odette Vanlaer, "Een ontembaar tegenlicht": inleiding tot de lichtstudie bij de dichter Gerrit Achterberg' (1974)
- Ingrid Denys, 'Woordindex op de verzamelde gedichten van Gerrit Achterberg' (1974)
- 'Gerrit Achterberg: een tafeltoespraak' in 'In den verleden tijd' (1975) en in 'Proza 1' (1983) van A. Roland Holst.
- 1 hoofdstuk: 'Gerrit Achterberg' (over 'Verzamelde gedichten') door C. Ouboter in 'Uitgelezen 2. Reakties op boeken' (1975)
- Jan De Piere, 'Ruimtelijke polariteiten in de poëzie van Gerrit Achterberg' (proefschrift) (1975)
- Linda Decraene, 'Een benadering van Achterbergs poëzie vanuit het schuldmotief' (1976)
- Piet Pikaart, 'De fitter bevit wegens zijn overspel - over de struktuur en de interpretatie van Achterbegs "Ballade van de gasfitter' in 'Ons Erfdeel' (mei-juni 1976)
- C. Buddingh', 'In memoriam Gerrit Achterberg' (140 ex.) (1977)
- A.F. Ruitenberg-de Wit, 'Het huis van Achterberg. Een commentaar' (1978)
- 1 essay over Achterberg: 'Op de grens van licht en donker' in 'Tolken van hun tijd' van J. Kamphuis (1978)
- Veerle Leysen, 'Het verlangen naar het embryo en de "oorsprong" in de poëzie van Gerrit Achterberg' (1979)
- 1 gedicht: 'Deïsme' met een verklaring in 'Geloven in gedichten' van H. van der Ent (1980)
- Wim Hazeu, 'Gerrit Achterberg 1905-1962' Vrij Nederland, speciale bijlage (10-05-1980)
- Hans Barendregt: 'De identiteit van Achterbergs geliefde' in 'Maatstaf' (februari 1980)
- Hans Barendregt: De religieuze grondslag bij Gerrit Achterberg in 'Maatstaf' (juli 1980)
- Jan Roelands e.a., 'Wat niet goed is - is niet geschreven: Gerrit Achterberg 1905-1962' (1980)
- Jan De Piere, 'Woorden in een onbepaalde tijd: inleiding tot de poëzie van Gerrit Achterberg' (1980)
- Albert Jan Govers, 'Gerrit Achterberg en de psychiatrie' in 'Bzzlleltin 79' (oktober 1980)
- Daisy Wolthers e.a., 'Gerrit Achterberg. Schrijversprentenboek 21' (1981)
- Wim Hazeu, 'Gerrit Achterberg. een biografische schets' (1982) Albert Jan Govers: Gerrit Achterberg en de psychiatrie van Achterbergd sonnetten' (proefschrift) (1982)
- S. Vestdijk, 'Dichtkunst als magie. Bij de poëzie van Gerrit Achterberg' (bibliofiel, 275 ex.) (1983)
- R. Elshout, 'Het lek gedicht. Een poging tot interpretatie van Achterbergs Ballade van de gasfitter' in 'Bzzlletin 104' (maart 1983)
- 'Ontmoeting binnen de tijd' in 'Proza 2' van A. Roland Holst (1983)
- Een bijdrage over Gerrit Achterberg in 'Kritisch lexicon van de Nederlandstalige literatuur na 1945' door R.L.K. Fokkema (oktober 1983)
- Het tijdschrift 'Areopagus' gaf in 1983 een themanummer over Gerrit Achterberg uit.
- Wim Hazeu, 'Gerrit Achterberg' (serie Literaire leerbundels, met geluidscassette) (1984)
- A. Middeldorp, 'De wereld van Gerrit Achterberg' (1985)
- A. Ruitenberg-de Wit, 'Op naar het slot met Achterberg en Kafka' in 'Bzzlletin 127' (juni 1985)
- Willem Diemer, 'Mijn herinneringen aan Gerrit Achterberg' (1985)
- Geert van Hoe, 'Interpretaties van de gedichten van Achterbergs Thebe' (1985)
- Bert Voeten, 'Gerrit Achterberg, momenten en facetten' (bibliofiel, 85 ex.) (1986)
- 1 in memoriam: 'In memoriam Gerrit Achterberg' door S. Vestdijk en 1 gedicht: 'In memoriam Gerrit Achterberg' door Maurits Mok in 'Hij is reeds aan de overzijde. Necrologieën van schrijvers', samengesteld door Jeroen Brouwers (1986)
- 'Gerrit Achterberg in Oost-Nederland', bevat: Jan Haverkate, 'Man tussen twee vuren' / A.L. Sötemann, 'Achterberg thuis en op reis' (1987)
- Wim Hazeu, Gerrit Achterberg, Een biografie (1988)
- J. Reijmerink, 'Achterbergs poëticale 'Zonnelied'' en E.B.M.J. Blomme, 'Genootschapsleven: Achterberg: de dichter en de poëzie' in 'Literatuur' (mei-juni 1988)
- Jan Haverkate en A.L. Sötemann, 'Gerrit Achterberg in Oost-Nederland' (1988)
- 3 anekdoten over Gerrit Achterberg in 'Het literair anekdoten boek', samengesteld door John Müller (1988)
- A. Middeldorp, 'Het avontuur van Achterberg' (1989)
- 1 gedicht: 'De tombe van Gerrot Achterberg' in 'Tomben' van Jan Kuijper (1989)
- Wolther Kassies, 'En Alexander is een schim in mij. Stukjes antiek bij Gerrit Achterberg' (1000 ex.) (1989)
- Klaus Zickhardt, 'Achterberg concreet: een studie' (1989)
- R. Elshout: Het lek gedicht. Een poging tot interpretatie van Achterbergs Ballade van de gasfitter'
- 4 hoofdstukken: 'Eiland der ziel', 'Spel van de wilde jacht', 'Ballade van de gasfitter' en 'Thebe' in 'Lexicon van Literaire Werken' (1991/1990/1994/1998)
- Guus Middag bespreekt het gedicht 'Gravure' van Gerrit Achterberg in 'Ik ben een napraatpapegaai' (1990)
- Arend Jan Bolhuis, 'De aarde dekt hem toe. Een interpretatie van Gerrit Achterbergs Ballade van de gasfitter en Ode aan den Haag in het licht van de psychologie van C.G. Jung.' (proefschrift) (1990)
- 1 gedicht: 'In memoriam Gerrit Achterberg IV' in 'Buddingh' van A tot Z: ontmoetingen met Nederlandse en Vlaamse letterkundigen', verzameld door Ares Koopman (1990)
- Louis de Meuter, 'Nagelaten gedichen van Gerrit Achterberg: situering en commentaar' (1991)
- Gorg Faggin, 'Un gran poete olandês' (1991)
- Paul Rodenko, 'Over Gerrit Achterberg en over de 'experimentele poëzie', bezorgd door Koen Hilberdink (1991)
- Odile Heynders, 'De verbeelding van betekenis: vooronderstellingen en praktijk van deconstructieve lezingen: teksten van Paul Celan en Gerrit Achterberg' (proefschrift) (1991)
- Een hoofdstuk: 'Over zijn strenge cirkels heengebogen' over Schaatsenrijder van Gerrit Achterberg in 'Als ik tekenen kon' van T. van Deel (1992)
- James Brockway, 'On not translating Achterberg' (bibliofiel, 50 ex.) (1993)
- Rita Bonte, ''Wie zag niet elke dag zijn eigen dode wenken?' - De Tweede Wereldoorlog in het werk van Gerrit Achterberg' in 'Literatuur' (maart/april 1993)
- 'Onze grote dichters III, Gerrit Achterberg (1905-1936)', catalogus Schumacher (1993)
- Gunther Debusscher, 'De ballade van de gasfitter van Gerrit Achterberg: intertekstuele en tekstuele analyse van de sonnettencyclus: eindverhandeling' (proefschrift) (1993)
- 1 hoofdstuk: 'Hoop op het vers bij Gerrit Achterberg' in 'Met groter L. Van Couperus tot Claus' van Marcel Janssens (1994)
- Thomas P. Taaffe, 'The shaping of the eternal in the lyric poetry of William Butler Yeats and Gerrit Achterberg' (Amerikaans proefschrift) (1994)
- 3 hoofdstukken over Achterberg in 'Ik graaf jij graaft: aantekeningen over poëzie' van Wiel Kusters (1995)
- Huib van den Doel, 'Zingen als een gek: het verschijnsel Gerrit Achterberg, als mens met een handicap, dichter en mysticus' (1995)
- F.E. van Wijk, 'De Gerrit Achterberg-collectie van de Stads- of Athenaeumbibliotheek te Deventer' (1996)
- Een gedicht: 'Code' (+ opdrachten) in 'Literatuur lezen in de tweede fase' van Ruud Kraaijeveld (1996)
- M. Timmer, 'Bibliografie Gerrit Achterberg' (ca. 1996)
- F.M. Woudstra, 'Klankgorgelaar' (1997)
- Kees de Ruiter, 'Een literaire passage. Structuur en interpretatie van Gerrit Achterbergs 'Ode aan Den Haag'' in 'Literatuur' (juli/augustus 1997)
- Fabian Richard Winfried Stolk, 'Een kwestie van belichting: genetisch-interpretatief commentaar bij Gerrit Achterbergs Spel van de wilde jacht' (proefschrift) (1999)
- 1 hoofdstuk: 'Achterbergs gedichten uit het zenuwhuis'' in 'Brood op de plank. Verzameld Kritisch Proza 2' van Adriaan Morriën (1999)
- Karel N.L. Grazell, 'Gerrit Achterberg' (bibliofiel, 10 ex.) (2000)
- 1 hoofdstuk over Gerrit Achterberg in 'Schrijvers in Overijssel: De plaats, de plek' van J. Heymans (2000)
- Fabian Stolk en Peter de Bruijn, 'Aan het bestaande tegenstrijdig (bibliofiel) (2000)
- Martien J.G. de Jong, 'Een verre vrouw van taal: over Gerrit Achterberg, zijn dichterschap, zijn leven en zijn interpreten' (2000)
- Peter Guido de Bruijn, 'De tegenwereld in stelling gebracht : historisch-kritische uitgave van de gedichten van Gerrit Achterberg' (proefschrift) (2000)
- 1 hoofdstuk: 'Verzamelde gedichten' in 'Gouden fictie. Het fenomeen everseller' van Marja Pruis (2001)
- Een hoofdstuk over Gerrit Achterberg in Hans Heesen & Harry Jansen, 'Pen in ruste. Schrijversgraven in Midden-Nederland' (2001)
- Stichting Genootschap Gerrit Achterberg gaf van 2001 tot 2010 een 'Jaarboek Gerrit Achterberg' uit.
- Peter de Bruijn, Fabian Stolk, 'Aan het bestaande tegenstrijdig' (Bespiegeling over 'Euclides' van Achterberg) (vouwblad, bibliofiel) (2001)
- 1 hoofdstuk: ''Het vers dat in het zonlicht kan bestaan'- interpretatie en vergelijking van een viertal 'zondags'-gedichten: Nijhoff, Bloem, Gerhardt en Achterberg' in 'Het woord te vondeling. Een eeuw Nederlandse poëzie in zeventien portretten', van Anneke Reitsma (2002)
- Een hoofdstuk over Gerrit Achterberg in 'Vrolijk als een vergelijking' (2002) van Guus Middag.
- 'Gerrit Achterberg' (catalogus Fokas Holthuis) (2002)
- Fabian R.W. Stolk, Als Adam in de Achterhoek' (2003)
- Herman van der Heide, 'Colpito dalla fionda di Dio: un'introduzione alla poesia di Gerrit Achterberg' (2003)
- 1 hoofdstuk: 'De Pythia duiden: Gerrit Achterberg' in 'De canon' van Menno ter Braak (2004)
- 1 hoofdstuk: 'Horizontale poëzie' in 'Het beste van Dresden' van S. Dresden (2005)
- 1 hoofdstuk: 'Een vreemde, mijnheer, over Gerrit Achterberg' in 'Overvloed. Kritieken en kronieken over poëzie' van Hans Groenewegen (2005)
- Een hoofdstuk/toespraak over (de invloed van) Gerrit Achterberg: 'En nochtans moet het woord bestaan' in 'Verzameld werk. Essays' van C.O. Jellema (2005)
- Een hoofdstuk: 'Denken als herkauwen' over Gerrit Achterberg in 'In het voorbijgaan' (2007) van Kees Fens.
- Hans Werkman, 'Bijeen met man en muis: ervaringen met Ida Gerhardt, Gerrit Achterberg, Guillaume van der Graft, Jan Wolkers, Jan Siebelink, Oek de Jong en anderen' (2009)
- Bart Jan Spruyt, 'Als je eenmaal hebt liefgehad: over ds. J.T. Doornenbal, geloof, cultuur en politiek' (2009)
- Frans Berkelmans, 'En de vis is teken: beschouwingen bij gedichten van Guido Gezelle en Gerrit Achterberg, voorafgegaan door enkele gedichten van Ida Gerhardt en anderen' (2010)
- Wim van Amerongen, 'In de voetsporen van Gerrit Achterberg' (2010)
- Willem Hendrik Gispen, 'Ik beleef u nerf voor nerf: ontmoeting met Achterberg' (2010)
- Guus Middag schreef in zijn 'Rarewoordenboek' (2011) een beschouwing over het woord Veluwhart n.a.v. het gedicht 'Hulshorst' van Gerrit Achterberg.
- Een analyse van het gedicht 'Reiziger "doet" Golgotha' van Gerrit Achterberg in 'Zo werkt poëzie! Techniek en thematiek in 60 moderne Nederlandse gedichten' van Lambert Wierenga (2011)
- Edwin Lucas, 'Gestalten tegenover Achterberg: interviews met Simon Vinkenoog, Mies Bouhuys, Andries Middeldorp, A.L. Sötemann, Harry Mulisch, H.U. Jessurun d'Oliveira, Rien van Holland, Hans Keilson' (2012)
- 1 hoofdstuk over (het graf van) Gerrit Achterberg in 'O en voorgoed voorbij. Langs graven van Nederlandse schrijvers' van Onno Blom (2012)
- Martien E. Brinkman, 'Hun God of de mijne?: over de God van Gerrit Achterberg, Hendrik Marsman, Martinus Nijohff & Ida Gerhardt' (2014)
- Paul Claes bespreekt het gedicht 'Eben Haëzer' van Gerrit Achterberg in 'De sleutel: vijfentwintig gedichten van Noord en Zuid ontsloten' (2014)
- Jaap Breunesse en Pieta van Beek (redactie), 'Achterberg: een kind dat alles maken kan' (2015)
- 2 hoofdstukken: 'Achterberg, Hoornik, de dood' en 'Gerrit Achterberg en Maurits Mok op de kermis' in 'Is het werkelijk? Verkenningen van dichters' van Dirk Kroon (2015)
- 1 hoofdstuk: 'Mistvoeten' over het Gerrit Achterbegpad (Doorn en Wijk bij Duurstede, 11 km.) in '50 klompenpaden. Door het cultuurlandschap van Gelderland en Utrecht' van Wim Huijser (2015)
- Gerhard te Winkel en Hannie Rouweler (samenstellers), 'Je tikt er tegen en het zingt, gedichten over Achterberg' (2015)
- Ranne Hovius, 'Vogels van waanzin: psychiatrie in Nederlandstalige romans en gedichten' (2015)
- 'Vroeg commentaar op Achterberg: reacties op het werk van Achterberg vóór de publicatie van Eiland der ziel', verzameld en ingeleid door Bert Veldstra (bibliofiel, 150 ex.) (2016)
- Roel Houwink, 'Mijn metgezellen: over H. Marsman, J. Slauerhoff en Gerrit Achterberg', samengesteld door Rob Molin (2018)
- Felix Arteman, 'Veertig dagen dichterbij: Achterberg in zeven gedichten' (2019)
Diversen: (Zonder een schijn van volledigheid)
- Op zijn vijftigste verjaardag, gevierd in restaurant 'De Lage Vuursche' kreeg hij (van A. Roland Holst) een 'Liber Amoricum' met 67 teksten, tekeningen en aquarellen van vrienden en bewonderaars.
- A. Roland Holst droeg zijn gedicht 'Late telgen' in 'In gevaar' (1958) op aan Gerrit Achterberg.
- Peter Schat, 'Cryptogamen: voor bariton en orkest' (1959)
- Dichter bij Achterberg (ruim vijftig gedichten over en aan Achterberg van diverse dichters, samengesteld door Wim Hazeu) (1965)
- José Weijers, 'Parhelium: gedicht van Gerrit Achterberg: voor mannenkoor a cappella' (1972)
- C. Buddingh' nam in zijn bundel 'De eerste zestig' (1978) een cyclus van vijf In memoriam Gerrit Achterberg-gedichten op. (zie boven voor nr. I).
- In 1980 zond de NCRV een programma over Achterberg uit, waarvan de tekst ook werd uitgegeven: 'Wat niet goed is - is niet geschreven'.
- 1 gedicht: 'CDA-er' (een variatie op Achterbergs gedicht 'Werkster') in 'Onherstelbaar verbeterd' van Gerrit Komrij (1981)
- 'Afvaart' werd in 1986 door C.J. Aarts en N. van der Meulen in hun boek 'Het literair eeuwboek. Honderd jaar het boek van het jaar' uitgeroepen tot het beste boek van 1931.
- De auteursrechten van Gerrit Achterberg worden beheerd door Daisy Wolthers.
- 'Gerrit Achterberg foto-grafisch' (1979)
- Lucebert maakte in 1983 in het Letterkundig Museum een grote wandschildering, waarin hij 36 literaire citaten verwerkte. Van Achterberg is hier terug te vinden 'De heren van Den Haag zijn onderweg / voorzien van handschoen en aktetas / zwermen zij uit, bezetten zij de stad, / om ongedaan te maken wat ik zeg / en uit te wissen wat er gaande was'.
- 'Drie pagina's uit het manuscript van Gerrit Lammens: konkordantie op de gedichten van Gerrit Achterberg' (250 ex.) (1985)
- 1 gedicht: 'Werkster' + een parodie daarop 'CDA-er' door Gerrit Komrij in 'Pas op, de dichter lacht. 800 jaar spel, spot en humor in Nederlandse verzen', samengesteld door Piet Barneveld, Jan Heerze en Jan de Zanger (1987)
- René Pieper, 'Achterbergliederen: voor gemengd koor en blaaskwintet: 1986' (partituur) (1987)
- Manuel van Loggem schreef een toneelstuk over het leven van Gerrit Achterberg. Het werd in 1988 gespeeld door 'Hollands Theater'.
- Leo Samama, 'Wit: opus 33: zes liederen voor sopraan en harp: 1988' bevat van Gerrit Achterberg 'Sneeuw' (1989)
- Gerrit Achterberg en een navolger, 'Ichthyologie' (het gedicht van Gerrit Achterberg, waaraan een strofe is toegevoegd) (bibliofiel, 29 ex.) (1989)
- Kees Stip, 'Mag ik uw muze even lenen? : parodieën: met de muzen van: Gerrit Achterberg, Aeschylus, Seth Gaaikema, Herman Gorter ... (heruitgave van 'Zes variatues op een misverstand') (1989)
- 'Sintels', een interpretatie in beeld en typografie, Kees Streefkerk en Lodewijk de Groot (bibliofiel, 25 ex.) (1991)
- 4 parodieën op werk van Gerrit Achterberg in 'Ik ben geboren in Apeldoorn. Groot parodieënboek' (samenstelling Rody Chamuleau en J.A. Dautzenberg) (1994)
- Het gedicht 'Droomschuim' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Denkend aan de Dapperstraat', uitgegeven t.g.v. de boekenweek1994, gezongen door Youp van 't Hek.
- Het gedicht 'Werkster' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Dichterbij' (1994 - n.a.v. 8 radioportretten van dichters voor het programma 'De schatkamer' van RVU) gezongen door Youp van 't Hek.
- Het gedicht 'Thebe' van Gerrit Achterberg werd op de CD 'Dichterbij' (1994 - n.a.v. 8 radioportretten van dichters voor het programma 'De schatkamer' van RVU) gezongen door Astrid Seriese.
- Op de boekenbon van honderd gulden staan een portret en een tekstfragment van Gerrit Achterberg.
- Roodbont & De Fans zingen het gedicht 'De dichter is een koe' op de CD De Dichter is een Koe, géén Varken' (1995)
- Karel Trow, 'Deux mélodies: pour chant et piano: 1946-1947' (bevat de tekst 'Het nameloze' van Gerrit Achterberg) (1995)
- Ede Staal zette drie gedichten van Gerrit Achterberg op muziek (Thebe, Achter het einde, Standbeeld). Ze staan op de CD 'Hear my song/As t boeten störmt' (1996).
- De Atheneumbibliotheek in Deventer bezit een zeer volledige Achterbergcollectie (in 1987 geschonken door de verzamelaar Jos Swiers en later nog uitgebreid). Begin 2001 werd een gedeelte van de collectie tentoongesteld.
- In Leiden zijn, in het kader van het project 'muurgedichten'
twee gedichten van Gerrit Achterberg op muren te lezen:
- Kleine Kaballistiek voor Kinderen - Noachstraat 2 (schoolplein)
- Kleine Ode aan het Water : Rijnkade - Rutger Kopland noemt in 'Het beslissende boek' (2002) van Margot Dijkgraaf en Martijn Meijer 'Voorbij de laatste stad' van Gerrit Achterberg als het voor hem beslissende boek.
- Een citaat uit én een tekening over 'Ovidius' in 'Metamorphosen' in 'Theo van den Boogaard tekent De Dood: Boekenweektest 2003' (2003)
- Smalts heeft op de cd 'Nevelglans' het gedicht 'Medium' van Gerrit Achterberg op muziek gezet (2006)
- Het Letterkundig museum publiceerde begin 2007 een top 100
van grootste dode schrijvers. Ook Gerrit Achterberg was in dit
'Pantheon' opgenomen. Vanaf eind 2008 besteedt het museum met een permanente
expositie aandacht aan deze schrijvers.
- Een steen met een gedicht aan de linkerzijgevel van het Oude
raadhuis op de Markt in Wijk bij Duurstede:
- De Stichting Literaire Activiteiten Utrecht presenteerde in maart 2008 de Utrechtse Literaire Canon. Gerrit Achterberg stond op plaats 4.
- Gerrit Achterbaks (pseudoniem van Hendrik de Vries), Een Achterberg-imitatie (vouwblad, bibliofiel) (2008)
- In de tuin van Sint Bernardus in het centrum van Bredevoort is
onder de titel 'Beeld & Poëzie' in 2008 een literaire
wandeling uitgezet. Fotografen hebben zich laten inspireren door
gedichten en in de fraaie tuin hangen de foto's boven de gedichten.
Van Gerrit Achterberg is er het gedicht 'Vervulling' verbeeld.
- Een kaart met foto en bi(bli)ografische gegevens van Gerrit Achterberg in 'Schrijverskwartet' (2009)
- 1 gedicht van Gerrit Achterberg: 'Werkster' + een hedendaagse versie daarvan: 'Werkster' door F. Starik in 'Nu u!' (2009)
- Een portret (acryl op paneel) van Gerrit Achterberg en Gerrit Komrij door Kees Epskamp uit 2001-2004 in 'Schrijversportretten', samengesteld door Sjoerd van Faassen, Pauline Bloemsma en Hester Quist (2010)
- In mei 2011 werd er een 'klompenpad' geopend dat de wandelaar van Wijk bij Duurstede naar Doorn brengt, langs plekken uit het leven van Gerrit Achterberg. Langs de route staan elf streekgerelateerde gedichten.
Literaire prijzen
- Pinksterprijs van Amsterdamse poëzieminnaars 1946 voor 'Radar'
- Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1949 voor het gedicht 'Afreis' uit de bundel 'Hoonte'
- Staatsprijs voor Letterkunde 1949 voor 'En Jezus schreef in 't zand'
- P.C. Hooft-prijs 1949 (als eerste dichter) voor 'En Jezus schreef in 't zand'
- Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam 1954 voor de bundel 'Ballade van de gasfitter'
- Constantijn Huygens-prijs 1959
Werk van Gerrit Achterberg geciteerd in overlijdensberichten
Trouw, 09-10-1999
NRC Handelsblad, 01-10-1999
Volkskrant, 29-08-1997
Volkskrant, 02-07-2022
Biogradische opmerkingen
- Gerrit Achterberg was een calvinistische boerenzoon, tweede in een gezin van acht kinderen, geboren in Neerlangbroek bij Doorn uit het huwelijk van Hendrik Achterberg en Pietje van de Meent.
- Toen hij acht jaar was, verhuisde het gezin naar de hofstede Klein Jagerstein, Langbroekerdijk 8, een boerderij bij het kasteel Sandenburg.
- Gerrit Achterberg volgde in Wijk bij Duurstede (normaalschool, Volderstraat 37) en Utrecht (Jan van Nassaukweekschool, Nieuwegracht 94-96) een opleiding voor onderwijzer (1920-1924).
- Op 1 juli 1924 werd hij benoemd tot 'onderwijzer van bijstand' in Opheusden. In Arnhem volgde hij lessen voor de hoofdakte. Hij werkte in Opheusden tot 1930. Hij woonde als kostganger aan de Hamsestraat en later op twee adressen aan de Rijnbanddijk. In oktober 1942 bezocht hij de WAMIT (een tentoonstelling van de handeldrijvende en industriële middenstand in Wageningen). Hier ontmoette hij Cathrien van Braak, die in Wageningen woonde en met wie hij in 1946 trouwde.
- In Opheusden raakte hij bevriend met Arie Dekker. Ze waren beiden geïnteresseerd in poëzie en schreven samen 'De zangen van twee twintigers', waarvan 250 exemplaren verschenen.
- In 1930 ging hij als onderwijzer werken in Den Haag.
- Tot 1933 was Gerrit Achterberg onderwijzer. Daarna werkte hij bij een administratieve dienst in Den Haag.
- Na verblijf in inrichtingen in 1932 en 1933 (Willem Arntsz Hoeve, Den Dolder) werkte Gerrit Achterberg vanaf 1937 in Utrecht als crisisambtenaar. Hij woonde in Utrecht op kamers (Boomstraat 20-bis). Op 15-12-1937 doodde Gerrit Achterberg (na een ruzie) met een pistoolschot zijn hospita (Roel van Es) en verwondde haar zestienjarige dochter. Hij meldde zichzelf bij de politie en werd in 1938 door de rechtbank (door zijn overspannenheid) niet schuldig bevonden, maar wel ter beschikking van de regering gesteld (dit wordt pas in 1955 ingetrokken).
- Van 1938 tot 1941 verbleef Achterberg in Rijksasyl 'Veldzicht' in Balkbrug. Daarna volgde nog twee jaar gezinsverpleging.
- Van deze periode van verpleging doet hij verslag in 'Blauwzuur', een bundel die pas na zijn dood wordt uitgegeven.
- In 1944 ging Achterberg in Neede wonen, in de pastorie van zijn vriend M.J. Wagenvoorde, Oudestraat 30.
- Op 28-06-1946 trouwde hij in Neede met Johanna Catharina (Cathrien) van Baak. Getuigen bij dit huwelijk waren Bert Bakker en Ed. Hoornik. Zij gingen wonen in (een gedeelte van) de Mariahoeve in het buurtschap Hoonte, Schurinkweg 2. Deze hoeve komt in zijn werk voor en Hoonte werd een titel van een bundel (1949).
- Hij kreeg een aanstelling bij de Centrale commissie voor onderzoek van het Nederlands volkseigen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Het was werk dat hij thuis kon doen en dat hij prima kon combineren met zijn dichtwerk.
- In 1950 verhuisde hij naar Molenhoekje (Molenwegje?) 3 in Oud-Leusden. Het huis waar hij in Leusden woonde is in 1994 gesloopt.
- Achterberg verrichtte vanuit zijn eigen huis werkzaamheden voor het Dialectenbureau van P.J. Meertens.
- Gerrit Achterberg logeerde vanaf 1952 regelmatig bij dominee J.T. Doornenbal in Oene. Achterberg ging zelfs samen met de dominee op huisbezoek langs de boerderijen.
- Hij overleed aan een hartaanval, in de auto, na een bezoek aan Amsterdam. Hier had hij het manuscript van 'Vergeetboek' bij uitgeverij Querido afgeleverd.
- Gerrit Achterberg ligt begraven op 'Rusthof' in Leusden (graf
XXII-506). op zijn graf ligt een grote zwerfsteen, met in bronzen
letters het kwatrijn 'grafschrift' uit 'Osmose':
Van dood in dood gegaan, totdat hij stierf.
De namen afgelegd, die hij verwierf.
Behoudens deze steen, waarop geschreven:
de dichter van het vers, dat niet bedierf. - Hij werd per ongeluk in het verkeerde graf begraven. Toen iedereen na de begrafenis weg was, werd de fout hersteld.
- Thema in zijn werk is de verzoening tussen leven en dood door middel van de poëzie.
- Vanaf 'Autodroom' (1954) dringen andere motieven dit centrale thema opzij, ook wordt de vorm strakker en traditioneler (vooral sonnetten).
- Het werk van Gerrit Achterberg wordt gekenschetst als: een eigenzinnig ritme, een vrije bouw en een suggestieve, met het expressionisme verwante beeldspraak. Hij wordt daarin wel gezien als een voorloper van de moderne poëzie.
- Vooral in de eerste jaren werd Achterberg beïnvloed door het werk van Marsman.
- In totaal verschenen er van Gerrit Achterberg zo'n 30 gedichtenbundels. Hij verzamelde ze in vier bundels 'cryptogamen' (Cryptogamen zijn geheimbloeiers, planten die bedekt bloeien).
- Van Achterberg is het bekend dat hij eindeloos sleutelde aan zijn gedichten, ook nadat ze al gepubliceerd waren. Hierdoor kunnen mensen promoveren op 'varianten bij Achterberg'.
- Sinds 1982 verschijnt twee keer per jaar de 'Achterbergkroniek'.
- In het Emmapark in Wageningen staat een beeld van Achterberg door Willem Berkhemer.
- Op 6 september 1985 werd in Langbroek een straat naar Gerrit Achterberg genoemd.
- In 1989 schonk zijn (dan overleden) weduwe per testament de literaire nalatenschap (handschriften, boeken, foto's. brieven enz.) aan het Letterkundig Museum in Den Haag. Het vermogen van Achterberg, inclusief de rechten op het werk gingen naar het Willem Kloos Fonds. De Koninklijke Bibliotheek kreeg voor tentoonstellingsdoeleinden een exemplaar van iedere druk van Achterbergs boeken. Tenslotte ging er veertigduizend gulden naar het Genootschap Gerrit Achterberg.
- In juni 2000 bracht het Constantijn Huygens Instituut een wetenschappelijke uitgave met het complete oeuvre van Achterberg uit. Het is samengesteld door Peter de Bruijn en telt 2800 pagina's in vier delen. Er staan honderd niet eerder gepubliceerde gedichten in. Verder staan er ook eerdere - bewaard gebleven - versies van gedichten in.
- De redactie van het KRO-programma 'Tien voor taal' nodigde in februari 2002 de (reeds lang overleden) dichters Gerrit Achterberg en J.C. Bloem uit als deelnemers aan het programma.
Rusthof is een fraaie begraafplaats in een bosrijke omgeving. Naar sommige graven is het er wel even zoeken, want de graven liggen in sommige gedeelten wat verspreid door het bos en de nummering is daar niet altijd consequent. Wellicht zijn er graven geruimd en zijn er op die plekken nieuwe graven gekomen - met nieuwe nummers. Bij de ingang hangt een plattegrond en het verdient in ieder geval aanbeveling om daar eerst even goed op te kijken.
Gerrit Achterberg ligt in vak 22. Dat is vanaf de ingang rechts achteraan. Met name in dit vak liggen de graven kris-kras door elkaar en het graf van Achterberg is al helemaal niet te vinden. We hebben er - op de vrij kleine oppervlakte van vak 22 - ruim een uur naar lopen zoeken. Je loopt er langs, want het graf ligt midden in een enorme rododendronstruik. Als je vak 22 inloopt is het een klein paadje links en dan direct weer links de rododendrons in.
Als in mei de rododendrons bloeien, moet het hier prachtig zijn! Op het graf (vak 22, graf 506) staat een forse zwerfkei (afkomstig uit Donderen). Gerrit Achterberg is hier in 1962 begraven. Zijn vrouw is in 1989 overleden en bij hem begraven. Het schijnt dat Achterberg direct na zijn begrafenis weer is opgegraven, omdat ze hem in de verkeerde kuil hadden gelegd. Op de zwerfkei staat in bronzen letters het kwatrijn 'grafschrift' uit 'Osmose':
De namen afgelegd, die hij verwierf.
Behoudens deze steen, waarop geschreven:
de dichter van het vers, dat niet bedierf.
Een bijzondere vondst in de doos van de veiling! Een boekje met Arabische teksten. In eerste instantie had ik het apart gelegd, omdat ik geen idee had wat het was. Vandaag bekijk ik het nog eens goed. Achterin (wat bij een Arabisch boek voorin is) staan een paar voor mij leesbare woorden: 'Matière Poèmes Gerrit Achterberg'. Het zal toch niet? Jazeker: dat is het wel. Het is de bundel 'Stof' van Gerrit Achterberg, die in 1961 - via het Frans - in het Arabisch is vertaald. Op internet vind ik (bij DBNL):
1961: In Damascus verschijnt de door Saad Saëb uit het Frans (Matière, 1952) in het Arabisch vertaalde bundel Stof (1946) onder de titel Hayula. De bundel bereikt Nederland eerst na de dood van de dichter. |
Een voorbeeld van zo'n vertaald gedicht, met daarnaast het origineel uit 'Stof':
Nergens op internet wordt deze bundel aangeboden. Ik wil hem wel te koop zetten, maar wat kan ik er dan voor vragen? Blijkbaar is hij nogal zeldzaam. Met een beetje mazzel beur ik voor dit boekje terug wat ik voor het hele kavel bij Bubb Kuyper betaald heb.
Anderen over Gerrit Achterberg
- Achterberg gebruikt het woord niet om iets te beschrijven, maar om een wereld, om beelden op te roepen en te bezweren. (Bertus Aafjes, De dichter van de sarcophaag).
- Gerrit Achterberg op bezoek. Hij is al helemaal grijs: zijn gezicht is vriendelijk, blozend, wel gegroefd hier en daar, om de mond, de neus en boven de ogen, maar niet gerimpeld en met iets fris en gemoedelijks. Een plattelander. Hij draagt een donker pak, netjes maar niet verfijnd. Hij heeft in zijn uiterlijk ook niets van een geraffineerd of nerveus dichter. Wel rookt hij voortdurend en is ook behoorlijk onrustig, beweegt op zijn stoel, staat op. Hij zoekt een baantje, gaat trouwen met Cathrien, een jeugdliefde, een voormalig meisje dat hij na twintig jaar heeft teruggevonden. Hij is opgewekt en vol goede moed, als iemand die nog aan het begin van zijn leven staat. Leeftijd of tijd, in de gangbare betekenis van het woord, doet er bij hem ook niet toe, lijkt het. (Adriaan Morriën, Ik heb nu weer de tijd, blz. 274/275, 26-10-1945)
- Achterberg, een dozijn werkelijk schitterende gedichten en toch... een gereformeerde schoolmeester. Een sfeertje, geen sfeer. (Hans Warren, Geheim dagboek 1952-1953, blz. 163, 29-07-1953)
- Verder herlas ik Achterberg. Een dichter als hij moest eigenlijk bijna zwijgen, één smal subliem deeltje zou voldoende zijn. En zie zijn produktie! weinigen zien blijkbaar hoe beperkt hij is, de overschatting is grenzeloos. (Hans Warren, Geheim dagboek, 1954-1955, blz. 182, 25-11-1955)
- Geen dichter die de dingen ooit zo kort en bondig kon zeggen als Gerrit Achterberg. Een gestorven vriend herdacht hij met een gedicht dat begint: 'De tranen over Gerard Temme zijn.' die tranen zijn. Punt. Verder niks. En zo zijn die tranen veel meer aanwezig dan wanneer aan het 'zijn' nog iets was toegevoegd. (Willem Wilmink, Wilminks keus II, blz. 18/19)
- Ik heb je nooit ontmoet. Maar eenmaal kwam
ik thuis ('k mocht net weer wandelen), en zei
mijn moeder: 'Hans Roest is nog langs geweest
met een meneer.'En die meneer was jij.
(C. Buddingh', In memoriam Gerrit Achterberg IV (fragm.), Buddingh' van A tot Z, blz. 11) - Een woord van Achterberg: het sterregrint.
Geen sterveling dan hij zou het bedenken
en een melkweg in drie syllaben schenken;
hoe meer je kijkt, hoe meer je er vindt.
(Ida Gerhardt, Constellatie (fragm.), De ravenveer, blz. 10) - Na het lezen van de biografie van Wim Hazeu over Gerrit Achterberg kon ik niet aan de conclusie ontkomen: Achterberg was een klootzak. Nooit eerder kreeg ik door een biografie zo'n hekel aan iemand. Gerrit Achterberg die met een pistool op zak liep als hij bang was dat zijn vriendin op het punt stond een eind te maken aan een van zijn kant uit altijd gewelddadige relatie, maar die er zelf absoluut niet tegenop zag letterlijk iedereen te laten vallen die hij op dat moment niet meer nodig had, ook al had men hem zo in moeilijke tijden ondersteund en geholpen. En dat alles omwille van zijn dichterschap, zijn roem. (Joost Niemöller, Bzzlletin 160, november 1988, blz. 57)
- Hij is een dichter sui generis, die zich het best laat verstaan als men hem letterlijk neemt. Men moet zijn poëzie lezen alsof ze geen poëzie is. (Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs, blz. 14)
- Hij wist zich ter beschikking gesteld van de poëzie, volstrekt. Zijn gedichten waren zijn rechtvaardiging van zijn bestaan tegenover de buitenwereld, waarvan hij jarenlang door muren was afgesloten. Het geloof in de grensoverschrijdende kracht van het woord, in het letterlijk dichtend vermogen ervan, heeft hem gedreven. (Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs, blz. 14)
- Een van de grootste dichters uit de Nederlandse literatuur. Bezocht van 1920 tot 1924 de Jan van Nassaukweekschool aan de Nieuwe Gracht (nr. 94-96) en woonde toen in Utrecht bij familie. Van 1934 tot 1937 werkte hij als ambtenaar in Hoofdgebouw I van de Spoorwegen in het Moreelse Park, belast met de documentatie van kalveren. Op 15 december 1936 vermoordde hij zijn hospita Roel van Es, Boomstraat 20 bis. Via haar dochter Bep kwam pas enkele jaren geleden de ware toedracht naar buiten. Achterberg gaf zichzelf aan bij de politie en werd daarna opgesloten in het Huis van Bewaring in de Gansstraat. Na een half jaar werd hij vrijgelaten, met een hoofd vol gedichten. (Omschrijving Achterberg in Utrechts Literaire Canon)
- Ik haat niemand, er is geen ruimte voor rancune in mijn geest. Het enige gevoel waar ik niets aan kan doen is jaloezie. Ik gun iedereen een groot huis, een dure auto, zakken vol geld en goud. Maar ik sterf van jaloezie als ik bijvoorbeeld het gedicht 'Smart' van Gerrit Achterberg lees (Kader Abdolah, De kraai, blz. 33)
Mijn favoriete citaat
Des morgens kruipt een beest van vrees
door aderen en ingewanden
en maakt mij weder tot een ander,
dan die ik slapend ben geweest.
(Gerrit Achterberg, Ontwaken (fragm.),
Twee recht twee averecht, A. Bosman/C. Buddingh', blz. 27)
Naar een overzicht van citaten van Gerrit Achterberg
Bronnen o.a.
- C. Buddingh', Encyclopedie voor de wereldliteratuur (1954)
- P.H. Dubois, Hedendaagse Nederlandse kunst: Letterkunde (1956)
- Wie is die.... Auteurs van Singel 262 (1966)
- Jan van Geelen, Auteurs van de 20e eeuw (1966)
- Verzamelde gedichten (5e druk, 1974)
- H.U. Jesserun d'Oliveira, Scheppen riep hij gaat van Au' (1977)
- Lezersmemorie (1977)
- Lexicon van de moderne Nederlandse literatuur (1978)
- Ik hou van jou. Drieënnegentig auteurs van Querido (1982)
- Querido's letterkundige reisgids van Nederland (1983)
- Kritisch literatuur lexicon (oktober 1983)
- Spectrum Nederlandstalige auteurs (1985)
- De Nederlandse en Vlaamse auteurs van middeleeuwen tot heden (1985)
- Ooitgedicht (1985)
- Hun laatste rustplaats (1985)
- Nederlandse literaire prijzen 1880-1985 (1986)
- Winkler Prins lexicon van de Nederlandse letterkunde (1986)
- Willem Wilmink, Wilminks keus II (1993)
- Oosthoek Lexicon Nederlandse & Vlaamse literatuur (1996)
- Kees Fens, Doorluchtig glas, Vijftig jaar P.C. Hooftprijs (1997)
- Hans Heesen e.a., Waar ligt Poot (1997)
- Encarta '98 (1997)
- Spectrum Encyclopedie (1998)
- De Gelderlander (19-01-2002)
- Schrijvers. 2000 auteurs van de 20e eeuw van A tot Z (2002)
- Behoudens deze steen. Een gids langs schrijversgraven in Nederland en Vlaanderen (2004)
- Dannie ten Zweege, Een literair portret van de Achterhoek (2007)
- Website van de Koninklijke Bibliotheek (maart 2022)